Зовурлаштирилган территориянининг сув – туз баланси

KT
L
q
T
H
; (5.18) 
4) ҳar xil t
2
, t
1
…., t
m
larga va ularga tegishli t
1
, t
2
....., t
m
ga amal qilib, grafik
asosida (45 - rasm) birin – ketin quyidagilar topilpdi: (5.10) formula asosida (1-φ
1
) hamda
48 – rasm asosida Q aniqlanadi,
L
q
Q


1
ekanligi esa oldindan ma’lum. 
Hisoblash ishini jadval shaklida olib borish qulayroqdir: 
Ish boshlangandan buyon o’tgan vaqt 
t
1 
t
2 
t
3 
t
4 
t
m 
Nisbiy vaqt t…................................................. 
l – φ
1 ......................................................................................................
)
(
1
0



l
H
h
.................................................. 
Ψ.......................................................................... 



0
Q
Q
.......................................................... 
Berilgan: q, Q, δ, T, d hamda zovurlarni yotqizish chuqurligi h; L topilsin. Yechish
yo’li: 1) (5.17) formula bilan γ
1
aniqlanadi; 2) grafik asosida (46 - rasm) t aniqlanadi; 3)
(5.16) formula bilan τ aniqlanadi; 4) (5.18) formula asosida va grafik (45 - rasm) dan
foydalanib, α bilan L tanlash usulida aniqlanadi. 
Suv to’sao qatlam chuqur joylashgan bo’lsa, zovurlar oralig
,
i tanlash yo’li bilan
aniqlanadi. Agar sizot suv sathi ko’tarilishining tegishli dinamikasi qo’yilgan talablarni
qondiradigan bo’lsa, u holda qabul qilingan oraliq L o’zgartirmay qoldiriladi, basharti u
talabni qondirolmasa L oralig
,
i tegishlicha o’zgartiriladi. 
H
0,
ya’ni zovurlar oralig
,
idagi sizot suvlar sathining yangi sharoit tufayli zovurdagi
suvlarning vujudga kelgan doimiy rejimiga muvofiq bo’lgan eng ko’p ko’tarilishi
quyidagi formula bilan tanlash usulida aniqlanadi:



0
0
2
2
ln
H
L
K
q
L
H


, (5.19) 

---

Shundan keyin sizot suvlar anna shu balandlikka ko’tarilguncha vaqt miqdori
quyidagi formula bilan aniqlanadi:
q
H
H
h
H
H
d
L
K
L
t



0
0
4
0
0
ln
)
(
2
2
ln



, (5.20) 
Bu yerlda h ham tanlash yo’li bilan topiladi. 
Sizot suvlar sathining pasayish davri odatda sho’r yuvishdan keyin boshlanadi. Bu
davrda sizot suvlarga suv kelib qo’shilmaydi va bug
,
lanish ham bo’lmaydi. 
Suv to’sar qatlamning oxirgi joylashishida sizot suvlar sathining t vaqtdan keyingi
ko’tarilish balandligi h quyidagi nisbat asosida aniqlanadi:
1
0

H
h

(5.21) 
Bu yerda: H
0
– zovurlar oralig
,
idagi sizot suvlar sathining zovurdagi suvning
dastlabki vujudga kelgan rejimga to’g
,
ri keladigan sathidan eng ko’p ko’tarilish
balandligi; 
Φ
1
– quyidagi ifoda bilan aniqlanadigan bosim koeffitsiyenti:
0
1
H
h


, (5.22) 
Mazkur koeffitsiyent grafik (46 - rasm) da ifodalangan nisbiy vaqt nisbati

t
t

bilan ham bog
,
liqdir. 
Zovurga oqib keladigan suv miqdori Qz quyidagi formula bilan aniqlanadi:
)
1
(
1
0



Q
Q
З
, (5.23) 
Bu yerda: 
L
q
Q


; ψ
1
esa – suv sarfi koeffitsiyenti bo’lib, grafik (46 - rasm)
asosida t ga bogliq holda aniqlanadi. 
Zovurlar oraligi L quyidagi formula yordamida hisoblab chiqariladi:


KT
L
2

, (5.24) 
Berilgan: Q, δ, T zovurlar diametri va yotqizish chuqurligi, shuningdek, H; h; t; L
topilsin. Yechilish yo’li:1)φ
1
(5.22) formula bilan topiladi; 2) 46 – rasmdagi ma’lum (1 – φ
1
)
asosida t topiladi; 3) α ning qiymati ma’lum bo’lgan holda (5.24) formula bilan L tanlash
yo’li bilan hisoblab chiqariladi, α ning o’zi 47 – rasmdan topiladi.
Suv to’sar qatlam chuqur joylashganda (Т→ ∞)
h
H
H
h
d
L
K
L
t
0
4
0
ln
2
2
ln






, (5.25) 
H
0,
h, t, δ, q, d ning qiymatlari ma’lum, demak L ni topishimiz mumkin. 
Infiltratsiya (buglanish) mavjud bo’lgan va suv to’sar qatlam eng oxirida
joylashgan hollarda quyidagi hisoblash formulalaridan foydalaniladi: 

---












)
1
(
)
1
(
2
1
1
1
1
0



H
h
, (5.27) 


0
2
H
KT
L
q



, (5.28) 
Bu yerda: q – infiltratsiya (minus ishorali bug
,
lanish); m/ sutka. Boshqa ishoralar
yuqorida izohlangan. 
Berilgan miqdorlar: Q, δ,T, b, h
0,
t, H
z 
, H
0,
h, L topilsin. 
Hisoblash tartibi: 1) L ga qiymat beramiz; 2) 
T
d
va
T
L
ma’lum bo’lganligidan 46 – 
rasmdan α ni topamiz; 3) formula (5.27) bilan η ni topamiz; 4) formula (5.10) bilan τ ni
aniqlaymiz; 5) (5.12) formula bilan t ni aniqlab, 46 – rasmdan (1 – φ
1
) ni topamiz; 6) 
(5.22) formula bilan h ni hisoblab chiqaramiz va natijani uning berilgan qiymati bilan
taqqoslab qo’ramiz. Hosil bo’lgan qiymat bilan berilgan qiymat bir – biriga to’g
,
ri
kelguncha tanlashni davom ettiramiz.