Зовурлаштирилган территориянининг сув – туз баланси

Kontrol savollar. 
1.
Suv qabul qilgichlarning qanday turlarini bilasiz? Ularga nisbatan qanday
talablar qo’yiladi? 
2.
Qabul qilgichlarning qoniqarsiz ahvolga tushish sabablari nimada? 
3.
Suv qabul qilgichlarni tartibga solish yuzasidan qanday tadbirlar amalga
oshiriladi?(Har bir tadbir turini ta’riflab bering). 
 
 

---

IX BOB 
GIDROТEХNIKA MELIORATSIYASIGA DOIR MAХSUS MASALALAR. 
SOHILLAR VA SUV BOSADIGAN PASТ – ТEKISLIKLAR
 
Vaqt – vaqtida yoyilma va toshqin suvlar bosib turadigan daryo vodiysining bir
qismi sohil deyiladi. L.I.Prasolovning ma’lumotlariga ko’ra, O’zbekistonda sohil yerlar
maydoni 400 ming ga dan oshadi. Markaziy Osiyo daryolari sohillaridagi yerlarning
tuprog’i ko’pincha sho’rlangan bo’lib, tekislash, zovur qurish va sho’r yuvish
tadbirlarini amalga oshirishni talab etadi.
V.R. Vilyamsning ko’rsatishicha, sohillar o’z tuprog’iga ko’ra donador va qatlama
hillarga bo’linadi. Donador tuproqli sohillar tuprog’ining uvoqligi, donador strukturasi
bilan xarakterlanadi va ular kamdan – kam botqoqlanadi. Qatlama tuproqli yerlar qishloq
xo’jalik ekinlari rivojlanishi uchun noqulay bo’lgan to’lqinsimon relefi bilan donador
tuproqli sohillardan farq qiladi. Sohillarda qumli oqizindilarning to’planishi mazkur
yerlar unumdorligini pasaytiradi. 
Sohil yerlar sizot suvlarining sirtga tepishi yoki yer sathiga yaqin ko’tarilishi
natijasida botqoqlanadi. Тerritoriyaning botqoqlanishiga (ayniqsa qatlam tuproqli
yerlarda) sabab bo’luvchi ikkinchi manba chuqurliklarda qo’loblanib turib qoladigan yer
usti suvlari, daryodagi toshqin suvlar rejimi bilan hamda qayir va pastekisliklarni suv
bosish sharoitlari bilan bog’liq bo’lgan mayda ko’llar, eski o’zanlar, tarmoqlar
hisoblanadi.
Sohillarga suv kelib turishini rostlash va u yerda keraksiz fraksiyadagi
oqizindilarning to’planishiga yo’l qo’ymaslik uchun ihota (qo’tarma) dambalar quriladi
(77 - rasm).