Zootexniya va agronomiya

I - BOB. ADABIYOTLAR TAHLILI

Dehqonchilik - qishloq xo‘jaligining asosiy tarmog‘i boʻlib, aholini oziq-ovqat, sanoatni xom-
ashyo, chorvachilikni esa yem-xashak bilan ta’minlaydi, ekinlardan
sifatli va yuqori hosil olish maqsadida ularni parvarish qilish usullari, tuproq unumdorligini oshirish tadbirlari bilan shug‘ullanadi. Yerning asosiy xususiyatlaridan biri uning eskirmasligidir. Yerdan to‘g‘ri
foydalanish qishloq xoʻjaligi xodimlarining eng muhim vazifasidir,
M a’lumki, hamma o‘simliklar ham boshqa tirik organizmlar kabi,
o ‘sib-rivojlanishi va hosil berishi uchun muayyan shart-sharoit
boʼlishini talab qiladi. Demak, ularning hayot faoliyati tashqi muhit
bilan chambarchas bogiiq. Shu boisdan ham о‘sirniiklarning tashqi
muhit vositasida o‘zaro bir-biriga ta’sir etishi ilmiy dehqonchilikning
asosi hisoblanadi.
0ʼsimlik organlari hosil b oʼ lish id a qatnashuvchi, o ‘sishiga,
rivojlanishiga, hosildorligiga, yetishtirilgan mahsulot sifatiga ta ’sir
etuvchi om illar dehqonchilikda madaniy o'sim liklarning hayot
omillari deyiladi.
0 ‘sirniiklarning hayot omillari ikki guruhga boiinadi: birinchisi,
kosmik yoki energetik omil, bunga yoruglik va issiqlik; ikkinchisi,
yer omillari, bunga suv, havo va oziq elementlari kiradi.
0 ‘sirniiklarning o‘sish va rivojlanishiga hayot omillari bilan bir qatorda
muhit sharoiti ham ta’sir etadi. Muhit sharoiti deganda, hayot
omillarining o‘simlikka ta’siri natijasida sodir boiadigan tashqi holatni
tushunamiz. Muhit sharoiti o‘z navbatida uch guruhga boiinadi: 1)
tuproq muhiti (haydalma qatlamning tuzilishi, yeming sho‘rlanganligi,
sizot suvlarining sathi, ishqoriylik, kislotalilik va boshqalar); 2) fltologik
(ekinlaming vegetatsiya davrida unga salbiy ta’sir etuvchi begona octlar,
kasallik va zararkunanda hamda boshqalar); 3) agrotexnik tadbirlar (dala
ishlarini okz vaqtida sifatli o‘tkazilishi yoki olkazilmasligi oqibatida sodir
boʻadigan sabablar va boshqalar).

Ilmiy dehqonchilikning ikkinchi asosi tuproq unumdorligi haqidagi
talimotdir. Tuproq unumdorligi uning tabiiy xossasi boisa ham, u tuproq hosil b oʼlish jarayonida to ‘plangan oziq elementlariga, tuproqning fizik xossalariga hamda iqlim sharoitiga bogiiq bo‘ladi.Shuning uchun har bir tuman va xo‘jaliklaming tuproq hamda iqlim sharoiti oʼrganilib, tegishli mintaqalarga bo‘linadi. Chunki tuproq va iqlim u yoki bu agrotexnikani qo‘llashda asos hisoblanadi. 0‘simliklaming hayot omillari va muhit sharoitini hisobga olib, ulami o‘simlik talabiga qarab qoilash dehqonchilikning uchinchi ilmiy asosini tashkil etadi. 0 ‘slmliklaming hayot omillari va muhit sharoitini tarixiy davr mobaynida o'rganish natijasida ilmiy dehqonchilikning bir qancha qonunlari tarkib topdi.