Zoopsixologiya va qiyosiy psixologiyaga kirish. Hayvonlar psixik faoliyatining umumiy tavsifi

Зоопсихологлар хулқнинг психик жиҳатларини ўрганишга, этологлар бўлса биологик жиҳатларини ўрганишга диққатини йўналтиради.

• Зоопсихологлар хулқнинг психик жиҳатларини ўрганишга, этологлар бўлса биологик жиҳатларини ўрганишга диққатини йўналтиради.
• Бу 2 та аспект шартли ажратилган, психик факторларни ҳисобга олмай туриб, хулқнинг биологик жиҳатларини қамраб олишнинг иложиси йўқ.
• Таниқли рус зоологи академик А.Н.Северцов таъкидлайдики, эволюция натижасида психика аниқ вазиятларда ҳал қилувчи адаптив рол уйнайди.
• Шунинг учун ҳайвон психикасининг ривожланиши тарихий зарурат ҳисобланади ва айтиш мумкинки, борлиқни психик акс эттиришларсиз ҳайвонот дунёсининг ҳам эволюцияси бўлмасди.

Зоопсихология физиология билан алоқадорликда ривожланади.

• Зоопсихология физиология билан алоқадорликда ривожланади.
• Зоопсихология асосий методи табиий ҳолда кузатиш ҳисобланади.
• Рус зоопсихологи Ладигина-Котс 1917-1919 йилларда “муаммоли қафас” методи ёрдамида макака маймуннинг мотор кўникмаларини ўрганган.
• У зоопсихолог ҳайвон нимани қилади эмас, шунингдек қандай бажаради деган саволни ўрганиши керак, деб уқтиради.
• У ўта эҳтиёткорлик билан ҳайвонларни устида тажриба олиб борган.

1913-1914 йилларда ҳайвон хулқини ўрганувчи К.Гесс ва К.Фришлар ариларнинг рангларни фарқлашларини ўрганганлар.

• 1913-1914 йилларда ҳайвон хулқини ўрганувчи К.Гесс ва К.Фришлар ариларнинг рангларни фарқлашларини ўрганганлар.
• Гесс ариларни қоронғида қўйиб юборади ва улар 2 хил рангга учиши мумкин бўлади, ҳар хил рангли ва турли ёруғликдаги.
• Олим шуни аниқлаганки. Арилар тўлқин узунлигидан қатъий назар, ёруғроқ манбаага учадилар.
• Бу тажрибадан у арилар рангни ажрата олмайдилар деган, тўхтамга келади.

Фриш бўлса бошқачароқ тажриба ўтказиб, қарама-қарши хулосага келади.

• Фриш бўлса бошқачароқ тажриба ўтказиб, қарама-қарши хулосага келади.
• Унинг тажрибасида арилар ёруғликда турли оқ, қора ва кулранг қоғоз бўлаклари орасидан рангли (масалан, сариқ) ранглисини танлайдилар.
• Бу бўлса, ариларда рангни сезиш қобилияти борлигини кўрсатади.
• Гесснинг камчилиги арилар учун биологик ноадекват шароит-қоронғида тажриба ўтказгани бўлган.
• Бундан шу нарса келиб чиқадики, ҳайвонлар ташқи стимулга турли ҳаётий вазиятлардан келиб чиқиб реакция билдирадилар.