Zoopsixologiya va qiyosiy psixologiyaga kirish. Hayvonlar psixik faoliyatining umumiy tavsifi

Yuksak taraqqiy qilgan hayvonlar ular uchun ma'lum muammolar bilan bir qatorda yangi bo’lgan narsani ham hal qila oiadilar. Masalan, tajriba o’tkazilgan asbob ikkita bo’sh naychadan iborat edi. Naychadan bittasiga qarg’aning ko'z o’ngida inga bog’langan xo’rak bir parcha go’sht joylashtirildi. Qarg’a xo’rakning naycha ichiga kirib ketganini ko’radi

• Yuksak taraqqiy qilgan hayvonlar ular uchun ma'lum muammolar bilan bir qatorda yangi bo’lgan narsani ham hal qila oiadilar. Masalan, tajriba o’tkazilgan asbob ikkita bo’sh naychadan iborat edi. Naychadan bittasiga qarg’aning ko'z o’ngida inga bog’langan xo’rak bir parcha go’sht joylashtirildi. Qarg’a xo’rakning naycha ichiga kirib ketganini ko’radi
• Maymunlarda o’tkazilgan tadqiqot ham bunga yaqqol misoldir. Qafasning shipiga banan osib, qafas ichiga ikki - uchta yashik yoki bir ikkita qaraishli tayoqcha qo’yadilar. Maymun qafas ichiga kirishi bilan mevani olmoqchi bo’ladl, ammo bo’yi yetmaydi. Maymun tevarak-atrofiga ko’z yugurtirib, yerda yotgan qamishni ko’radi, va bu qamish bilan mevani qoqib tushirishga harakat qiladi. Lekin unda ham bo’yi yetmaganidan so’ng qamishlarni olib, bir neclta yaqt ular bilan turlicha harakatlarni qilib ko’rib, ular bir-birini ichig kirib, uzunlashadi, keyin maymun bananni qoqib tushiradi. Yoki yerda yotgan yashikni ustma-ust qo’yib uni mevaning tagiga surib keltiradi va ustiga chiqib mevani olmoqcht bo’Iadi, ammo bo’yi yetmaydi, Shunda maymun yerda yotgan boshqa yashiklami usta-ust qo’ylb, narvon qiladi va ularning ustiga chiqib mevani olib yeydi.

Kishi ko’ziga maymuniar nechog’li aqili hayvon bo’lib tuyulmasin, ammo ularning tafakkuri nihoyatda tordir. Bu fikrni isbotlash uchun shunday bir tajriba o’tkazilgan. Yashik qo’yilgan meva oldiga spirt lampasi yoqib, yonib turgan spirt lampasining tepasiga suvli - jo’mrakli bak va stakan qo’yiiadi. Mevani olish uchun maymun avval olovni o’chirish kerak bo’ladi. Bir odam olovni o’chirib, ovqat olish yo’Iirii maymunga ko’rsatadi, maymun bakdagi suvdan krujkaga quyib olovga sepadi va so’ng mevani olib yeydi. Keyinchalik suv to’ldirilgan bak boshqa stolga ko’chiriladi. Maymun bir stoldan, ikkinchisiga o’tish uchun uzun ko’prik yasab ko’prik orqali boshqasiga o’tgan va bakdan krujkaga suv to’ldirib yana org’asiga qaytgan, nihoyat olovni o’chirib, mevani olib yegan. Aynan maymun atrofida suv turib bundan foydalanmagani qiziqdir.

• Kishi ko’ziga maymuniar nechog’li aqili hayvon bo’lib tuyulmasin, ammo ularning tafakkuri nihoyatda tordir. Bu fikrni isbotlash uchun shunday bir tajriba o’tkazilgan. Yashik qo’yilgan meva oldiga spirt lampasi yoqib, yonib turgan spirt lampasining tepasiga suvli - jo’mrakli bak va stakan qo’yiiadi. Mevani olish uchun maymun avval olovni o’chirish kerak bo’ladi. Bir odam olovni o’chirib, ovqat olish yo’Iirii maymunga ko’rsatadi, maymun bakdagi suvdan krujkaga quyib olovga sepadi va so’ng mevani olib yeydi. Keyinchalik suv to’ldirilgan bak boshqa stolga ko’chiriladi. Maymun bir stoldan, ikkinchisiga o’tish uchun uzun ko’prik yasab ko’prik orqali boshqasiga o’tgan va bakdan krujkaga suv to’ldirib yana org’asiga qaytgan, nihoyat olovni o’chirib, mevani olib yegan. Aynan maymun atrofida suv turib bundan foydalanmagani qiziqdir.
• Bu maymunda umumlashtirish xususiyati yo’qligidan dalolat beradi, ya'ni har qanday suv olovni o’chira olishini maymun mutloqo tushunmaydi, u. o’zi ko’rgan ishini, ya'ni bakdan olingan suv bilan olovni o’chirislinigina qila oladi, xoios.