Ziyodullayev maqsudjon shokirjon o‘G‘LI

ZIYODULLAYEV MAQSUDJON SHOKIRJON O‘G‘LI

MAVZU: QADIMGI XITOY FALSAFASIDA INSON SIYMOSI
Toshkent - 2021
RE’JA
Qadimgi Xitoy falsafasida inson falsafasini rivojlantirishda falsafiy maktablarning o‘rni.
Qadimgi Xitoy falsafasida inson falsafasi.
Qadimgi Xitoy falsafasida inson falsafasi.
Xitoy falsafasi o‘zining gullab-yashnagan vaqtiga «urushuvchi davlatlar» deb atalgan davrda erishdiki, uni Xitoy falsafasining «oltin davri» (er.av. VI-III asrlar) deb atadilar. Asosiy falsafiy yo‘nalishlar quyidlagilardan iborat edi: in-yan, konfutsiychilik, daosizm, ismlar maktabi, moizm, legizm.
Konfutsiychilik.
Konfutsiychilik axloqiy qoidalar va ijtimoiy boshqaruv masalalariga diqqat-e'tiborni qaratdi. Konfutsiychilik uchun eng mukammal namuna o‘tmish edi. Konfutsiy (er.ol. 551-449 yy.) o‘zi haqida shunday degan edi: «Eskini bayon qilaman va yangini yaratmayman». .
Konfutsiychilik.
Shaxs o‘zi uchun emas, balki jamiyat uchun shaxsdir. Konfutsiychilik axloqi insonni uning ijtimoiy vazifasi bilan bog‘liq ravishda tushunadi, ta'lim va tarbiyani esa, insonni ana shu vazifasini bajarishga olib keladigan narsa sifatida idrok qiladi.
Konfutsiychilik.
Konfutsiychilik.
GDKonfutsiy tomonidan birinchi marta «oltin qoida» deb nom olgan va keyinchalik ko‘pchilik mutafakkirlar tomonidan qolipga solingan, - «o‘zingga ravo ko‘rmagan narsani, boshqa odamlarga ham ravo ko‘rma»34 qoidasi shakllantirildi. Konfutsiychilikning yana bir muhim jihati «ismlarni tuzatish» talabi ediki, unga binoan agar jamiyatda «hukmdor hukmdor bo‘lmasa, xizmatkor xizmatkorlik qilmasa, o‘g‘il o‘g‘illigini qilmasa», ya'ni shunday vaziyat vujudga kelsaki, u «besh aloqa» talab etgan ta'limot tashqarisiga chiqsa, voqyeylikni tuzatish, jumladan, kuch ishlatib bo‘lsa ham tartibni joriy etish zaruriyatini tan olish lozim. Shundagina jamiyatdagi tabaqalar o‘rtasidagi munosabatlarni qat'iy ravishda tiklash mumkin bo‘ladi
In-Yan falsafiy maktabi.
In-Yan falsafiy maktabi
In-Yanjia (pinyin: yīn yáng jiā) qadimgi Xitoyning tabiiy falsafiy-kosmologik va okkultiv-numerologik masalalarga ixtisoslashgan falsafiy maktabi. Dark (Yin) va Light (Yang) maktablari boshlandi. Ushbu maktab izdoshlari voqealarni faqat tabiiy kuchlar nuqtai nazaridan izohlashga harakat qilishdi, shuning uchun uni odatda tabiiy falsafiy deb talqin qilishadi.
Mousizm falsafiy maktabi.
Moistlar maktabi o‘z ismini uning asoschisi Mo-szi (er.ol. 479-431) nomidan olgan. Unda asosiy e'tibor ijtimoiy axloq muammolariga qaratilgan bo‘lib, uni amalga oshirish istibdodiy hokimiyat boshlig‘ining qat'iy tashkilotchiligi vositasida namoyon bo‘lishi bilan bog‘lanadi.
hisoblanadi.
Mousizm falsafiy maktabi
Bu maktabda jismoniy mehnat uning tinglovchilarining tarbiyalashning asosiy vositasi hisoblangan. Moistlarning ta'limoti – Konfutsiy ta'limotining butunlay qarama-karshisidir. Uning butun ma'nosi umumiy muhabbat g‘oyalari, o‘zaro manfaat va muvaffaqiyat qozonmoqda ifodalanadi. Jamiyatdagi barcha odamlar uchun majburiyat sifatida umumiy o‘zaro insonparvarlik me'yori tavsiya etiladi, barcha kishilar bir-birlariga foyda keltirish haqida g‘amxo‘rlik qilishlari lozim. Nazariy tadqiqotlar-foydasiz ortiqcha hashamat; mehnat faoliyatida ko‘zda tutilgan amaliy maqsadga muvofiqlik - zaruriyatdir.
Dousizm falsafiy maktabi.
Daosizmning diqqat markazida tabiat, koinot va inson turadi. Ammo bu ibtidolar mantiqiy - aqliy yo‘l bilan emas, balki mavjudlik tabiatiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri kirib borish yordamida bilib olinadi
Dousizm falsafiy maktabi
Dunyo hyech qanday sabablarsiz doimiy harakat va o‘zgarishda bo‘lib, rivojlanadi, yashaydi va sirtqi ta'sir natijasida emas, balki ichki sabab natijasida vujudga kelgan. Borliq haqidagi ta'limotda yo‘l tushunchasi – dao - markaziy maqomdadir. Daosizm aqidasiga ko‘ra, tafakkurning maqsadi, insonni tabiat bilan «qo‘shilib ketishi» dadir, negaki, u uning tarkibiy qismidir.
Legizm falsafiy maktabi.
Qadimgi Xitoyda oziga xos o’ringa ega bo’lgan falsafiy maktablardan biridir.Shen Buxay bu ta`limotning asoschisi deb qaraladi.Bu ta`limotning namoyondalari ko’proq ijtimoiy nazariya muammolari bilan shug’ullanishgan.Unda davlatni boshqarish muammolari ustuvor o’rin egallagan.
Legizm falsafiy maktabi.
Xulosa.
Qadimgi Xitoy falsafasida turli xil yo’nalish va oqimlar mavjud bo’lib, Ularda falsafiy tafakkur qadriyatlarini ishlab chiqishga uringan mashhur kishilar, o’z davrining ko’zga ko’ringan donishmandlari tabiat, jamiyat va inson hayotiga taalluqli bo’lgan ko’pgina muammolarning real yechimini izlaganlar. Shunday qilib, Konfutsiylar va legistlar inson tabiatidagi muammolarga ko'ra, ushbu ikki maktab taklif qiladigan odamlarni boshqarish usullari bog'liq edi.Lefe (faia) ga ko'ra, odam shafqatsiz. Afsuski, oilasi shtatdan ustun bo'lganligi sababli, oilada ustuvorlik, aksincha, Legist hukmdoriga yaxshi mavzu bera olmaydi. Legisterlar insoniy tabiatda shunga o'xshash fazilatlar mavjudligini, ammo bu zararli deb hisoblashgan, ammo zararli kuzatuv va tizimning siymolari, xalq chiroqlarining siyosatchiligi bunga hissa qo'shdi. Konfousiychiliklar (Zhu Jia) bu tabiiy fazilatlarga da'vogarlar insoniy tabiatda sezmaslikka harakat qilmasliklari uchun ishonadilar
FOYDALANGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI
E’TIBORINGIZ UCHUN TASHAKKUR!