Зиѐвуддин Раҳим 2 бисмиллаҳир роҳМАНир роҳийм!

намозидир. Агар (намози) тўғри (адо этилган) бўлса, аниқ ютуққа эришибди, нажот топибди. Агар 
(намози) фосид бўлса, шубҳасиз ноумид бўлибди, ютқазибди. Агар фарз намозларидан бирон кам-
кўсти бўлса, Парвардигор азза ва жалла: “Қаранглар, бандамнинг нафллари борми?” дейди. 
Шунда фарз намозларига етишмагани улар билан тўлдирилади. Кейин қолган амаллари шунга 
қараб бўлади”, деганларини эшитганман” (“Сунан” соҳиблари, Доримий, Аҳмад ривоят қилган. 
Ҳадис санади саҳиҳ). 
Банда тириклигида бажарган ҳар бир амали қиѐмат куни бирма-бир ҳисоб қилинади. Энг 
биринчи намози ҳақида сўралади. Агар намозни вақтида ўқиса, охиратда ютуққа эришади: дўзахдан 
халос бўлиб, жаннатга киради. Агар намозни чала-чулпа ўқиган бўлса, муваффақиятсизликка учрайди, 
афсус-надомат чекади
5
. Лекин Аллоҳнинг раҳмати чексиз. Мабодо унинг фарз намозларида айб-
камчиликлар бўлса, нафл ибодатлари эвазига нуқсон ўрни тўлдирилади. Бошқа фарз амаллар – рўза, 
закот, ҳаж ҳам худди шундай ҳисоб қилинади. Яъни, мазкур ибодатлар нуқсони нафл рўза, нафл 
садақа, нафл ҳаж билан тўғриланади. 
َف ػػَبْوَػَ ْنػػَع
ُىػػْهَع ُللا َيػػػِضَر
َؿ ػػػَق
:
ىَّلػػػَص ِللا ُؿوػػُسَر َؿ ػػَق
ُللا
َ َّلػػػَسَس ِىػػْهَلَع 
: 
َّفَأ اوػػُمَلْعاَس اوػػػُصُُْ ْنػػَلَس اوُمهِوَتػػْسا
َرػػػْػهَخ
َلَّصلا ْ ُكِل َمْعَأ
ُة 
َلَس
َّلِإ ِءوُضُوْلا ىَلَع ُظِف َُيُ
ٌنِمْؤُم
.
َر َس
ُوا 
ْبا ُن
َم
َج 
ْى َس
ُدَْحْأَس ُّيِمِراَّدلاَس ٌكِل َم
َس
َْلْا
ِك 
ُ
.ٌحهِحَص ُوُدَهَسَس
Савбон розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилади: 
“Собитқадам бўлинглар, зинҳор тоқат қила олмайсизлар (ѐки ҳисоблай олмайсизлар). (Шуни) 
билинглар, албатта амалларингиз ичида энг яхшиси намоздир. Таҳоратни фақат мўмингина 
сақлайди” (Ибн Можа, Молик, Доримий, Аҳмад, Ҳоким ривоят қилган. Ҳадис санади саҳиҳ). 
“Собитқадам бўлинглар, зинҳор тоқат қила олмайсизлар (ѐки ҳисоблай олмайсизлар)” жумласи 
уламолар томонидан турлича изоҳланган: 
1. Солиҳ амаллар миқдорини аниқ билмайсизлар. 
2. Яхшиликни комил суратда қила олмайсизлар. 
3. Агар собитқадам бўлсангиз, сизларга бериладиган ажр-савобларни ҳисоблай олмайсизлар. 
5
Шунинг учун қиѐматда танг аҳволда қолмай, деган одам намозга жиддий эътибор қаратади, ибодатда мустаҳкам 
туради. 

---

5 
Динда собитқадам бўлиш, Аллоҳ амрини маҳкам ушлаш, сабот билан туриш осон эмас. Бу 
ишни фақат қалби очиқ, мухлис бандаларгина эплай олади. Агар Динда собитқадам бўла олмасангиз 
ѐки бу ишда сусткашликка йўл қўйсангиз, унда Дин асоси бўлмиш намозни маҳкам ушланглар. Зеро, 
намоз энг улуғ, ажри кўп амалдир. Шуни унутманглар: фақат мўмин кишигина қийинчиликларга 
қарамай таҳоратни мукаммал қилади. Фақат мўмин банда доим таҳорат билан юради
6
. 
َةَرْػيَرُي ِبَِأ ْنَع
ُىْهَع ُللا َيِضَر
ُللا ىَّلَص ِللا َؿوُسَر َعَِسَ ُىَّنَأ
ُؿوُوَػي َ َّلَسَس ِىْهَلَع 
: 
ْ ُكِدَحَأ ِب َبِب اًرَمَػن َّفَأ ْوَل ْ ُتْػيَأَرَأ
َم ًسَْخَ ٍـْوَػي َّلُك ِىهِف ُلِسَتْغَػي
اوُل َق ِىِنَرَد ْنِم يِوْبُػي َكِلَذ ُؿوُوَػت
: 
َل 
َؿ َق ًئْهَش ِىِنَرَد ْنِم يِوْبُػي
: 
َّصلا ُلْثِم َكِلَذَف
ِسْمَْلْا ِتاَوَل
ُللا وُحَْيَ
َي َطَْلْا ِىِب 
.
.ُّيِئ َسَّهلاَس ُّيِذِمْرّْػتلاَس ٌ ِلْسُمَس ُّيِر َخُبْلا ُواَسَر
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинишича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва