Зиёвуддин Раҳим 2 бисмиллаҳир роҳМАНир роҳийм!

“Уч 
(тоифа)
дан қалам кўтарилган. 
(Булар:)
Ухлаётган одамдан то тургунича, ақл-ҳушини йўқотгандан 
то тузалгунича, ёш боладан то катта бўлгунича”,
деганлар (Абу Довуд, Термизий, Аҳмад ривояти. 
Ҳадис санади саҳиҳ). 
Бу ердаги “қалам кўтарилиши” мукаллаф эмасликни билдиради. Яъни, ухлаб ётган одам, мажнун, 
ёш бола қилган ёки тарк этган ишига масъул эмас. Қачон уйқудан уйғонса, ақл-ҳуши жойига келса, ёш 
бола балоғатга етса, шунда қилмишига гуноҳ ёзилади, шариат талаб этган амалларни бажариши вожиб 
бўлади. 
Ёш бола балоғатга етганидан кейин (агар оқил, яъни, ақл-ҳуши жойида бўлса,) фарз, вожиб 
амалларни бажариши (масалан, кунда беш маҳал намоз ўқиши, рамазон ойи рўзасини тутиши, ҳаж 
қилиш), ҳаром ишлардан сақланиши шарт. Балоғатга етса, қилган савобли амаллари ҳам, гуноҳлари ҳам 
ўзининг номаи аъмолига ёзилади, содир этган ишига ўзи жавоб беради, унга нисбатан шаръий жазо 
қўлланиши мумкин. Унгача мукаллаф эмас. Балоғатга етмасидан аввал ҳам бирон ножўя иш қилиб қўйса, 
адаб бериш мақсадида енгил тарзда тергаб қўйилади. 
Бола балоғатга етмасидан аввал уни солиҳ амалларга ундаш, ҳаром ишлардан тийилишга чақириш, 
“Лаа илааҳа иллаллоҳ” калимаси айтишни, турли дуоларни, зикрларни ўргатиш, Қуръон ёдлатиш 
мумкин. Шунда бола ёшлигидан исломий одоб-ахлоқни ўрганади, ибодатларни бажаришга, ёмон 
ишлардан сақланишга кўникма ҳосил қилади. 
БАНДА ЗИММАСИГА ТОҚАТИДАН ОРТИҒИ ЮКЛАНМАЙДИ 
Аллоҳ таоло бандалар зиммасига фақат тоқатлари етадиган вазифаларни юклайди. Аллоҳ 
бандаларига бирон ишни буюрдими ёки бирон ишдан қайтардими, демак, уни бажаришга, ундан 
тийилишга кучлари етади. Аллоҳ таоло бандаларига Меҳрибон Зот, уларни машаққатга қўймайди, 
қувватлари етмайдиган ишларга ундамайди. 
Раббимиз азза ва жалла Қуръони каримда шундай марҳамат қилган: 
"--------------------------- Арабий матн --------------------------"