Ўзбкистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

 
real
 
respublikalar qabul qiluvchi debet to‘lov balansini 
yomonlashtiradi, degan fikr paydo bo‘ladi. Hozirgi paytda eng tarqalgan yondashuv 
bu joriy hisobga barcha transfertlar kirishidir. Tovarlar, xizmatlar, daromadlar va bir
 
yoqli transfertlar balansi ikkinchi real operatsiyalar natijasida o‘zgaradigan 
moliyaviy aktivlarning haqiqiy kattaligini ifodalaydi. Joriy operatsiyalar hisobi 
balansi sof kapital oqimi kattaligini ifoda etadi. Joriy operatsiyalar hisobi balansi sof 

---

kapital oqimi kattaligi yoki zahiralar va parallel moddalar summasining o‘zgarishi 
bilan mos kelishi kerak. 
Joriy operatsiyalar hisobining muvozanatsizlashtirilganligi doim ham 
iqtisodiy o‘zgartirish kiritish ehtiyojini ko‘rsatmaydi. Misol uchun, davlat 
rahbariyati rivojlantirishga qaratilgan xarajatlar bilan bog‘liq uzoq muddatli 
kapitallar oqimi hisobidan moliyalashtirilgan defitsitning joriy operatsiyalar hisobini 
saqlashga borishi va aksincha, tashqi investitsiyani moliyalashtirish uchun joriy 
operatsiyalar hisobining ijobiy saldosini saqlashga o‘z faoliyatini qaratishi mumkin. 
Joriy operatsiya xisobi saldosi o‘ziga xos tahliliy ahamiyatga egaligi yana 
ikkita omil bilan ifodalanadi. Birinchisi, agar transfertlar bilan bog‘liq bo‘lgan 
noaniqlik hisobga olinmasa, kattalik bo‘yicha joriy operatsiyalar hisobining defitsiti 
yoki ijobiy saldosi iqtisodiyotning qolgan boshqa barcha sektorlari bo‘yicha 
jamg‘armalar summasining o‘sishi yoki qisqarishiga teng bo‘ladi. Ikkinchisi, joriy 
operatsiyalar hisobining saldosi sof tashqi qarzlar hajmining o‘zgarishiga tengdir. 
Umumiy balansga erishish uchun chiziq tagiga faqat yuqori likvidli aktivlar va pul-
kredit organlarining qisqa muddatli passivlar hajmining (yoki ular tomonidan 
boshqariladigan ma’lum bir aktiv yoki passiv) ko‘rsatkichi joylashtiriladi. 
Pul

kredit boshqaruv organlarining oltin, qimmatli qog‘ozlar va aktivlari odatda 
zahiralar tarkibiga kirgan bir paytda, depozit pul banklaridagi aynan shu xil aktivlar 
tushunchasi sub’ektiv hisoblanadi va hukumat bu aktivlarning ishlatilishini qay 
darajada nazorat qilishiga bog‘liq. 
Bundan tashqari passivlar tushunchasi bilan bog‘liq bo‘lgan qiyinchilik ham 
yuzaga keladi. 
XVF tomonidan ishlatiladigan kreditlar zahiralar kategoriyasiga kiritiladi va 
ba’zi hollarda ma’lum talablarni bajaruvchi tomonidan zahira aktivlari sifatida 
qaraladigan passivlar, shuningdek chiziq ostiga joylashtiriladi (masalan, ma’lum M. 
B. ning boshqa M. B lardagi hisoblari). Ushbu yondashuvning afzallik tomoni 
shundaki, u balanslarni aniqlashda muvofiqlikni ta’minlaydi.