Ўзбкистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

Qisqacha xulosalar 
Daromadlar va xarajatlar kategoriyalarining asosiy tasnifi keltirilgan va oddiy 
umumiy balans tushunchasi muhokama qilinadi. Ikkinchi qismda o‘z ichiga davlat 

---

jamg‘armalari va investitsiyalari tushunchalarini, byudjet disbalansini o‘lchashning 
muqobil metodlari va byudjet defitsitini moliyalashning muqobil metodlari va 
ularning makroiqtisodiy oqibatlari hamda soliq byudjet siyosatining barqarorligini 
oluvchi byudjet soxasini tahlili bilan bog‘liq tahliliy xarakterdagi masalalar ko‘rib 
chiqiladi. Davlat tashkilotlari davlat sektoridan alohida qaraladi. Davlat Moliya 
statistikasi ma’lumotlarini to‘plash bo‘yicha Xalqaro Valyuta Fondi (XVF)ning 
normalari tomonidan davlat operatsiyalarini qayd qilishda kassa tamoyili: tushumlar 
va to‘lovlar to‘lov amalga oshirilayotgan paytda qayd qilish kerakligi uchun 
qo‘llaniladi. 
Asosiy tamoyil sifatida, tushum va to‘lovlarning yalpi summasi ko‘rsatilishi 
kerak 
Davlat moliya statistikasi ma’lumotlari tayyorlashda davlat sektori ichidagi 
birliklararo operatsiyalarni va iqtisodiyotning boshqa tarmoqlari bilan umumiy 
kategoriyalar qatorida barcha operatsiyalarni birlashtirish maqsadga muvofiqdir. 
To‘lov operatsiyalari o‘z ichiga tovar, xizmatlar to‘lovi, mulkdan foydalanish yoki 
unga nisbatan egalik huquqning qo‘lga kiritish, shuningdek, amaliy xizmatlar 
to‘lovini oladi. . Agar hisob-kitoblar kassa asosida olib borilsa, DBOlarida mavjud 
bo‘lgan pul va depozitlar summasining hisob davri jarayonidagi o‘zgarishi o‘sha 
hisob davri davomidagi barcha davlat tushum va to‘lovlari summasiga teng bo‘ladi. 
Daromadlar o‘z ichiga barcha qaytmas tushumlar, shuningdek, tovar va 
xizmatlar to‘lovi va bir yoqli tushumlarni oladi, Olingan transfertlar bir yoqli, 
qaytarilmas, DBO va xalqaro tashkilotlardan nomajburiy tushumlar sifatida 
izohlanadi. 
Endogen omillar davlat xarajatlari, yirik iqtisodiy darajalari kattaligini 
aniqlovchi hisoblanadi. Moliyalashtirish elementlarini prognozlashda asosiy e’tibor 
3 ta asosiy komponentga qaratildi. 
Soliq turlarini rejalashtirishda soliq bazalari va soliq o‘rtasidagi o‘zgarishlarni 
e’tiborga olish kerak. 
 
Nazorat va muhokama uchun savollar
1.
Davlat boshqaruv organlari tushunchasini izohlang. 
2.
Davlat daromadlari va transfertlari qandaytahlil etiladi? 
3.
Moliyaviy aktivlar va passivlarni chegaralanishi nima uchun kerak? 
4.
oliq bazasi nimadan iborat? 
5.
Kassa tamoyili deganda nima tushuniladi? 
6.
Konsolidatsiya deganda nima tushuniladi?
7.
To‘lov operatsiyalari o‘z ichiga nimalarni oladi? 
8.
Daromadlar o‘z ichiga nimalarni oladi? 
9.
Noaniq tushumlar o‘z ichiga nimalarni oladi?