ÓzbekstAn tAriYxÍ

iran shahı ismayıl 

safaviy menen qanlı 

soqlıǵısıw

Æ

http://eduportal.uz

---

17

II bAP. BuXaRa XanlÍǵÍ háM 

bUxArA ÁMirLiGi

5-§. Buxara xanlıǵınıń dúziliwi

shaybaniyxan  qaytıs  bolǵannan  soń,  onıń 

ornına aǵası kóshkinshixan taxtqa otırdı. Biraq 

1511-jılı  Babur  Mırza  samarqandtı  úshinshi 

márte  iyelegeninde  shaybaniyler  waqtınsha 

hákimiyattan  ayırılıp  qaldı.  1512-jılı  28-apreldegi  sawashta  shaybaniyler 

Babur  Mırza  menen  onıń  awqamlası  safaviyler  áskerin  qıyratıp, 

samarqand  taxtın  qayta  qolǵa  kirgizdi.  kóshkinshixan  1530-jılǵa 

shekem húkimdarlıq etti.

kóshkinshixànnàn  soń,  tàxtqà  onıń  bàlàsı  abu  sàid  (1530—1533) 

otırdı.  onnàn  keyin  bolsà  húkimdàrlıq  shàybàniyxànnıń  inisi  Màx-

mud  sultànnıń  bàlàsı  Ubàydullàxàn  (1533—1540)  qolınà  ótti.  ol  1533-

jılı  xanlıq  paytaxtın  sàmàrqàndtàn  Buxàràǵà  kóshirdi.  solay  etip, 

shaybaniyler mámleketi Buxara xanlıǵı dep atala basladı. Ubàydullàxàn 

Buxàràǵà  ákeden  qàlǵàn  miyràs  dep  qàràr  edi.  sebebi,  shàybàniyxàn 

tiri wàqtındà-aq Buxàrà hákimligin inisi Màxmud sultànǵa bergen edi. 

solày  etip,  shàybàniylerdiń  Màwàràwnnàhrdà  dúzilgen  mámleketleri 

keleshekte rásmiy túrde Buxàrà xànlıǵı dep àtàlàtuǵın boldı.

Ubàydullàxànnıń  tàriyxımızdàǵı  xızmetleri  úlken.  dáslep,  ol  ismàyl 

sàfàviy  áskeriniń  hújimlerin  saplastırıp,  Màwàràwnnàhrdı  olàrdıń  áske-

riy-siyàsiy qısımlàrınàn sàqlàp qàldı.

Ubaydullaxan  safaviylerge  qarsı  gúreste  óziniń  ruwxıy  ilhamshısı 

Mir  arab  laqabı  menen  belgili  bolǵan  din  ulaması  abdulla  sabro-

niy  tárepinen  qollap-quwatlandı.  ol  Ubaydullaxannıń  dostı  edi. 

Ubaydullaxan  safaviyler  ústinen  erisken  jeńisi  sebepli  watan  ǵárez-

sizligin,  xalıq  erkin  hám  dinin,  ar-namısın  saqlap  qaldı.  Ubaydullaxan 

bul  jeńisti  Mir  arabqa  arnadı  hám  1533—1536-jılları  Buxarada  onıń 

atı menen belgili medirese qurdırdı. Mir arab mediresesi házirde ilim-

aǵartıwshılıq oshaǵı bolıp esaplanadı.

tariyxshı  hafız  tanish  al-Buxariy  biykarǵa  «Onıń  mámleketi  hám 

húkimdarlıǵı  zamanında  Mawarawnnahr,  ásirese,  buxara  wálayatı  gúllep-

jasnadı», dep jazbaǵan edi.