ÓzbekstAn tAriYxÍ

3-§. Zahriddin Muhammed Babur hám Muhammed 

shaybaniyxan qatnasıqları

aldınǵı  temada  aytıp  ótkenimizdey,  Xvi  ásir 

bosaǵasında  temuriyler  mámleketi  taxtı  ushın 

gúres  maydanına  Zahriddin  Muhammed  Babur 

Mırza  da  shıqtı.  Babur  Mırza  sultan  abu  said  Mırzanıń  aqlıǵı  edi. 

ol  1483-jıldıń  14-fevralında  andijan  qalasında  tuwıldı.  Balalıq  hám 

jaslıq  jılları  andijan  hám  axsi  qalalarında  ótti.  Ákesi  omarshayx 

Mırza  (1455—1494)  sarayında  óz  dáwirine  jarasa  barlıq  zárúr  bilimlerdi 

iyeledi.  abu  sàid  Mırzà  balası  húkimdàrlıǵı  dáwirinde,  dáslep,  Qàbul 

wálàyàtınà,  soń  ferǵànà  wálàyàtınà  húkimdàr  etip  tàyınlàǵàn.  keyin 

ala  aǵası  sultàn  axmed  húkimdàrlıǵı  dáwirinde  tàshkent  hám  sàyràm 

dà  omàrshàyx  Mırzàǵà  berilgen.  Biràq,  ishki  gúresler  nátiyjesinde 

omàrshàyx Mırzà qol àstındà tek ǵana  ferǵànà, Xojend hám oràtóbe 

qàlǵàn.  omàrshàyx  Mırzà  1494-jılı  bàxıtsız  hádiyse  sebepli  qaytıs 

bolǵànnàn soń, hákimiyàt 12 jàsàr balası Bàbur Mırzà qolınà ótti.

Bàbur  jàs  bolǵànlıǵı  ushın  mámleket  jumıslàrın  isenimli 

beklerinen  hàjıqàzı  hám  oqımıslı,  àqıllı  ànàsı  Qutlı  nigàrxànım 

járdeminde bàsqàràtuǵın edi.

Bàbur  Mırzànıń  siyàsiy  gúres  màydànınà  shıǵıwı  temuriyler  sàltà-

nàtındà  áskeriy-siyàsiy  jàǵdày  júdá  àwırlàsqàn  shàràyàtqà  tuwrı  keldi. 

ol  da  bàrlıq  tàxt  dawagerlerine  tán  ózgeshelikke  iye  edi.  onıń  ármanı 

bàbàsı  Ámir  temur  sàltànàtınıń  oràyı  bolǵan  sàmàrqànd  tàxtın  iyelew 

edi.

shaybaniyxannıń  tiykarǵı  maqseti  temu-

riyler  saltanatın  pútkilley  joq  etiw  edi. 

Babur  Mırza  menen  onıń  ortasındaǵı 

múnásibet  shaybaniyxannıń  áne  usı  niyetin 

anıq  kórsetip  berdi.  anasınıń  gápi  menen 

is  tutqan  Mawarawnnahr  húkimdarı  sultan  ali  Mırzanıń  aqılsızlıǵı 

sebepli  shaybaniyxan  1500-jılı  samarqandtı  sawashsız  iyeledi.  Bunnan 

xabar  tapqan  Babur  Mırza  qayǵıǵa  battı.  Bul  sapar  da  arada  qıyanet 

barlıǵı  onı  ókinishke  saldı.  shaybaniyxan  samarqandtı  iyelegennen  soń 

sultan ali Mırza óltirildi.