ÓzbekstAn tAriYxÍ

Mańǵıtlar dinastiyası 

hákimiyatınıń 

ornatılıwı

http://eduportal.uz

---

52

X

V

ii

–

X

V

ii

i 

ás

ir

le

rd

e 

o

rt

a 

a

zi

ya 

xa

nl

ıq

la

rı

http://eduportal.uz

---

53

solày  etip,  1756-jılı  Buxàràdà  hákimiyàt  bàsınà  jàńà  dinàs-

tiyà — màńǵıtlàr  dinàstiyàsı  keldi.  dinastiya  mámleketti  1920-jılǵà 

shekem  bàsqàrdı.  1756-jıldan  bàslàp  Buxàrà  xànlıǵı  bunnan  bılay, 

Buxàrà ámirligi dep àtàlatuǵın boldı.

 

Ámir  Muhàmmed  ràxim  elde  óziniń  sheklen-

begen  hákimiyatın  ornàtıw  hám  ishki  kelis-

pewshilikti  sàplàstırırw  siyàsàtın  júrgizdi.  Bul 

siyasattan  gózlengen  màqset — mámleketti  orày-

làstırıw  edi.  Muhammed  raxim  maqsetin  júzege  shıǵarıwǵa  qatań 

kiristi.

Ǵárezsizlikti  kúsep  júrgen  Miyànkól,  nuràtà,  Qobàdiyàn,  Bàysın, 

shàhrisàbz  hám  Urgut  wálayatların  tórt  jıl  dawamında  boysındırdı.  sol 

waqıtta,  ol  oràylıq  hákimiyàtqà  boysınǵısı  kelmegen  qáwimlerdi  jasap 

turǵan jerinen kóshiriw siyàsàtın júrgizdi. 

Muhàmmed  ràxim  qàytıs  bolǵànnàn  ke-

yin,  onıń  àǵàsı  dàniyolbiy  àtàlıq  háki-

miyàttı  óz  qolınà  àldı  (1758—1785).  ol  óz 

áskerlerin  bekkemlewge,  oǵàn  súyenip  is  kóriwge  háreket  etti.  Bàrlıq 

màńǵıt  beklerine  úlken  jer-múlkti  tànhà  etip  berdi.  Xàlıqtàn  àlınàtuǵın 

sàlıqlàrdı  kóbeytti.  Bunnan  narazı  xalıq  qozǵalań  kóteretuǵın  edi, 

daniyolbiy  bolsa  olardı  bastırıwǵa  úlgermeytuǵın  edi.  onıń  dáwirinde 

Bàlx,  gisàr,  kolàb,  oratóbe  wálayatlarınıń  ǵárezsizlikke  umtılıwlàrı 

kúsheydi.  úlken  jer  iyeleriniń  ózbàsımshàlıǵı  hádden  astı.  daniyolbiy 

sonday  sharayatta  taxttı  balası  shahmuratqa  (1785—1800)  tapsırdı. 

shàhmuràt  dárwishlershe  kún  keshiretuǵın,  shàyıqtıń  másláháti 

menen  bàzàrdà  júk  tàsıytuǵın  edi.  keyin  ala  pıshàqqà  qın  islep  sàtıp, 

kún  keshirdi.  shahmurat  xızmetinde  xalıqqa  tayanıp  is  tuttı.  Ádillik 

principlerine  qatań  ámel  etti.  Usı  tárepleri  menen  xalıq  arasında  úlken 

abıroyǵa eristi.

Ámir  shàhmuràt  jàslàyınàn  dinshil,  pákize  bolıp  ósken.  Medireseni 

tàmàmlàp,  dárwishlik  jámááti  tárepdàrı,  úgit-násiyàtshılàrınàn  birine 

àylànàdı.  Xàlıq  oǵàn  húrmet  penen,  «ámiri  másum»  (biygúnà  ámir) 

àtàǵın bergen. 

Ámir  shahmurat  reformalar  ótkerip,  mámleketti  bekkemlewge 

eristi.  ol  mámleket  turmısında  sawdager  hám  ónerment  qatlamınıń 

qanshelli  áhmiyetke  iye  ekenligin  tuwrı  bahalay  aldı.  sonıń  ushın