Ózbekstan Respublikasınıńda nizamlardıń qabil etiliwi hám talim-tarbiya tarawina tiyisli nizam hujjetleriniń jetilistiriliwi

1.2.2. Ózbekstan Respublikası Konstititusiyası tálim hám tárbiya prosessiniń tiykarǵı nızam hújjeti sıpatında

Prezidentimiz Sh.Mirziyoev Ózbekstan Respublikası Konstititusiyası qabıl etilgenliginiń 26 jıllıǵına arnalǵan saltanatlı keshesindegi sózinde: “Perzentlerimizdiń qábiletin júzege shıǵarıwǵa balalıqtan itibar berip, olardiń kamalatı ushın barlıq imkaniyatlarımızdı sarplasaq, jurtımızdan jáne kóplegen Beruniyler, Ibn Sinalar, Uluǵbekler jetilisip shıǵadı. Men buǵan isenemen”, - dedi. Bunıń ushın álbette ósip-ónip atırǵan jaslarımız hár tárepleme hám ruwxıy, hám aqılıy, hám salamat, tereń pikirlewshi, óziniń erkin pikirine iye, óz erkinliginiń shegarasın biletuǵın hám ózgeler huqıqın hurmet etetuǵın, bir sóz benen aytqanda hár tárepleme mádeniyatlı bolıwı talap etiledi.

Prezidentimiz Konstitusiya kúnine baǵıshlanǵan keshede huqıqıy mádeniyat haqkında da pikir bildirdi hám: “ Hár qanday nızam belgili bir huqıq beriw menen birge, úlken juwapkershilikti júkleydi.
Tiykarǵı nızamımız menen barlıq puqaralarǵa Konstitusiya hám nızamlarǵa ámel etiw, basqalardıń huquqları, erkinlikleri, ar-namısı hám qádir-qımbatın húrmet etiw juwapkershiligi júklengen.
Jámiyette huqıqıy sanalı ham huqıqıy mádeniyattıń qáliplesiwi, birinshiden, tárbiya hám átiraptaǵılar menen baylanıslı. Nızamlarǵa húrmet adamlarımızdıń huqıqıy sanası hám mádeniyatı tiykarında qáliplesedi. Yaǵnıy, adamlar jazadan qorqıp nızamǵa boysınadı, basqalar balalıqta alǵan tárbiyasına kóre nızamdı húrmet etedi. Sol sebepli xalıq, ásirese, jaslar arasında huqıqıy tárbiyanı jolǵa qoyıwımız kerek.
Ápiwayı etip aytqanda, perzentlerimizge balalıq waqtınan baslap “jaqsı” ham “jaman”,“mumkin” ham “ mumkin emes” degen tusinikler ortasındaǵı parıqtı tusindiriwimiz, ozlerimiz bolsa olarǵa barqulla ózlerimiz úlgi bolıwımız kerek”, -dedi.
Tiykarǵı nızamımızdıń mazmun-mánisin biliw búgingi kúnde zárúr ekenligin hár birimiz túsinip jetiwimiz kerek eken.
Hár bir suverenli mámlekettiń baslı huqıqıy tiykarı bul onıń Konstitusiyası. Konstitusiyamızdıń jaratılıwı ózine tán rawajlanıw jolın basıp ótkenligi menen klasifikasiyalanadı, sıpatlanadı. Ótiw dáwirindegi qıyın zamanda jaratılǵan bul biybaha hújjet tiykarǵı nızam formasında jámiyettiń, xalıqtıń mápleri hám de keleshegine úmit hám isenim oyattı,sosiallıq rawajlanıwǵa baǵdar alıwshı jol kórsetiwshi juldız bolıp xızmet etip kelmekte.
Ózbekstan Respublikası Konstitusiyasınıń ózine tán qásiyetleri tómendegilerde:
Birinshiden bul hújjette huqıqıy hám siyasiy sananı eń joqarı jetiskenliklerin, házirgi zaman, konstitusiyalıq ilimin ózine tartqanı, ózbek xalqı mádeniyatı hám milliy dástúrleriniń tereń tamırlarına suyengenligi;
Ekinshiden,bull hújjette, Ózbekstan Respublikasındaǵı burınǵı sosiallıq-ekonomikalıq, siyasiy sistemanıń ámelde basqa sistemaǵa aynalǵanlıǵın, túpten ózgeris júz bergenin Konstitusiyalıq bekkemlengenligin kóriw múmkin.
Bir sóz benen aytqanda,Ózbekstan Respublikasınıń Konstitusiyası mazmunı tárepinen jańa siyasiy hújjet esaplanadı.Onda ekonomikalık-siyasiy qásiyet,onı rawajlandırıwdıń tiykargı ideyaları, respublika ishki hám sırtqı siyasattıń eń áhmiyetli baǵdarları belgilep berildi.Tiykargı nızam dúnya siyasiy kartasında jańa suveren mamleket –Ózbekstan Respublikası payda bolǵanlıǵın bekkemlep qoydı.
Ózbekstan Respublikası Konstitusiyasınıń kaǵıydaları hámiyshe ústin, birlemshi kúshke iye. Basqa nızamlardın barlıǵı ol yamasa bul tárizde konstitusiyalıq normalar tiykarında jaratıladı,onı rawajlandıradı hám júzege shıǵaradı.Onıń tiykarında normativ huqıqıy-hújjetler islep shıǵıladı. Mámleketimiz Konstitusiyası kúshli ádep-ikramlılıq fundamentke iye.Onda eń aldı menen insanpárwarlıq,ádalat ideyaları bekkemlenip qoyılǵan. Konstitusiyanıń “insanǵa qaratılǵanlıǵı” qásiyetin ayrıqsha ajıratıp kórsetiw lazım Konstitusiyanıń orayında insan,puqara,onıń huqıqları hám nızamlı mápleri turadı. Birinshi Prezidentimiz I.А.Kárimov aytıp ótkenindey“Bunnan bılay insan,onıń ómiri,erki abıroyı,qádir-qımbatı hám basqa da ajıralmas huqıq hámde erkinlikleri muqaddes esaplanıp,olar mámleket tárepinen kepillenedi”.
Ózbekstan Respublikasınıń Konstitusiyası óz abıroyı, dúzilisi,baǵdarı hámde tiykarǵı prinsipleri,anıq mazmunına,yaǵnıy kirisiwinen baslap sonǵı statyasına shekem ǵárezsizlik hám erkinlik ruwxı, demokratiyalıq baslaması menen ajıralıp turadı. Sol orında aytıw orınlı, demokratiyalıq huqıqıy mámleket qurıw hámde jámiyetti ulıwma insanıy kádiriyatlar tiykarında shólkemlestiriwge,sózsiz Konstitusiyanıń tutqan ornı hám áximiyeti sheksiz ekenligin itibardan qaldırmaw kerek. Mazmun mánisi menen huqıqıy demokratiyalıq mámlekette hesh bir puqara hesh bir adam óz sosiallıq-jeke turmısın,óz huqıqı hám nızamlı máplerin qorǵawdı Konstitusiyasız kóz aldına keltire almaydı. Sonlıqtanda, biz Konstitusiyamız mazmun-mánisin teren biliwimiz,aldımızda turǵan mashqalalardı sheshiwde Tiykarǵı nızamımızdan juwap tabıwǵa umtılıwımız lazım.
Ǵárezsiz mámleketimiz Konstitusiyası keleshegi ullı mámlekettiń isenimli huqıqıy kepilliklerin bekkemleydi. Ol bizge insan hukıqları, demokratiya, erkinlik, tınıshlıq hám rawajlanıw prinsipleri jıyındısın sáwlelendiretuǵın huqıqıy hám ádalatlı mámleket qurıw jolların anıq kórsetip, xalıqtıń máplerin qorǵawshı eń joqarǵı nızam sıpatında udayına jol kórsetiwshi juldız bolıp xalqımız baratırǵan joldı jaqtırtıp baradı.
Ózbekstan Respublikasınıń Birinshi Prezidenti I.А.Karimov Konstitusiyanıń 8 jıllıǵına baǵıshlanǵan saltanatlı máresimde bılay degen edi: ”Men Konstitiusiyanı balalar baqshasınan baslap úyreniwdi,mekteplerde sabaqlıq túrinde oqıtıwdı,joqarı okıw orınlarında arnawlı bir pán sıpatında úyreniwdi búgin bárshe juwapker basshı hám shólkemlerimizge tapsırma retinde aytpaqshıman.Sebebi ónip-ósip kelip atırǵan jas áwladımız Konstitusiyanıń mazmun-mánisin,ol xalqımızdıń ǵárezsizlik jıllarında erisken úlken tariyxıy jeńis ekenin tereń ańlap jetsin” Tiykarǵı nızamımızdıń aldınǵı nızamlardan hám basqa Konstitusiyalardan ajıralıp turatuǵın ózine tán tárepleri tómendegilerden ibarat:
- birinshiden, 1992-jılǵı Konstitusiyamız ózinin túp mazmunı hám filosofiyası,maqsetleri hám ideyalarına boyınshı jańa hújjet esaplanadı;
- ekinshiden, Ózbekstan Respublikasınıń Konstitusiyası óziniń ishki dúzilisi hám jańa konstitusiyalık institutları menen ajıralıp turadı;
- úshinshiden, Tiykarǵı nızamnıń burınǵı konstitusiyalardan ózgesheligi, júdá ideologiyalastırıw hám siyasatlastırıw ruwxı menen suwǵarılmaǵan. Onda kommunistlik ideologiya, klasslarǵa bóliniw, partiyalılıqtan hesh belgi joq;
- tórtinshiden, Konstitusiyamız dúnya jámiyeti tárepinen usınılǵan xalıqaralıq huqıq talapları hám qaǵıydalarına juwap beretugın túrde tayarlanǵan;
- besinshiden, Konstitusiyamız jáhán konstitusiyalıq tájiriybesine keń tayanıwı hám jaqsı tárepten hár tárepleme paydalanılǵanlıǵı menen de ajıralıp turadı. Konstitusiyamız eń rawajlanǵan mámleketler, ásirese, АQSh, Turkiya, Fransiya, Germaniya, Shvesiya, Italiya sıyaqlı Batıs mámleketleri, ruwxıyatı hám etnikalıq tárepten bizge jaqın bolǵan Yaponiya, Mısır, Hindistan hám basqa da Shıǵıs mámleketleriniń bay tájiriybeleri eń demokratiyalıq táreplerin, insánpárwarlıq ideyaların sáulelendiriwshi xalıqaralıq hújjetlerdiń talapların ózinde jámlegen;
-altınshıdan, Konstitusiyamızda ǵárezsiz mámleketimiz rawajlanıwınıń huqıqıy kepilligi dárejesine kórsetiwshi eń áhmiyetli belgi onda jáhánniń aldıńǵı konstitusiyalıq tájiriybesin milliy-ruwxıy hám huqıqıy qádiriyatlarımızǵa, ózbek xalqınıń bay tariyxına uyǵınlastırıp qollanıladı.
Ǵárezsiz mámleketimizdiń 1992-jıl 8-dekabrde qabıl etilgen Konstitusiyası aldınǵı Konstitusiyalardan óziniń yuridikalıq mazmun hám mánisi jaǵınan parıq qılıp, bul Konstitusiyada mámlekettiń ǵárezsizligi bekkemlenedi. Konstitusiyamizdıń tiykarǵı mazmunı onıń xalıq mápleri ushın xızmet qılatuǵın, huqıqıy demokratiyalıq mámleket qurıw tiykarları belgilep berilgenliginde.
Bizge málim, 1993-jılı 28-dekabrde birinshi ret Ózbekstan Respublikası Konstitusiyasınıń 77-statyası 1-bólimine ózgeris hám qosımsha kiritilgen.
Ózbekstan Respublikasınıń 2002-jıl 27-yanvarda ótkerilgen ulıwma xalıqlıq referendumı natiyjelerine kóre hámde onıń tiyykarında Konstitusiyamızǵa kirgizilgen ózgerislerdiń áhmiyeti sonnan ibarat bolıp, mámleketimizde eki palatadan ibarat nızam shıǵarıwshı Parlament júzege keldi. Referendum qararlarına muwapıq «Referendum nátiyjeleri hám mámleket hákimiyatın shólkemlestiriwdiń tiykarǵı prinsipleri haqqında»ǵı, «Ózbekstan Respublikası Oliy Májlisi Senatı haqqında»ǵı hám «Ózbekstan Respublikası Oliy Májlisi Nızamshılıq palatası haqqında»ǵı úsh Konstitusiyalıq nızamlar qabıl etildi. Bul nızamlar Konstitusiyaǵa tiyisli ózgerisler hám qosımshalar kirgiziw ushın yuridikalıq tiykar boldı.
2003-jılı 24-aprelde qabıl etilgen Nızamǵa muwapıq Ózbekstan Respublikası Konstitusiyasınıń XVIII-Ózbekstan Respublikasınıń Oliy Majlisi, XIX-Ózbekstan Respublikasınıń Prezidenti, XX-Ministrler Kabineti hám XXIII-Saylaw sisteması dep atalǵan baplarındaǵı tiyisli statyalarǵa ózgerisler hám qosımshalar kirgizildi. Bunda, mámleketti basqarıw salasın oraylastırıwdı sheklew, bul boyınsha wazıypalardın bir bólegin respublika dárejesinen wálayat, rayon hám qala kólemine ótkeriw, Ózbekstanda jergilikli ózin-ózi basqarıwdın ayrıqsha túri bolǵan máhálle sistemasın qáliplestiriw máselelerine úlken áhmiyet berildi. Eki palatalı milliy parlamentimizdi shólkemlestiriw hám nızam shıǵarıwshı hákimiyattı túpkilikli reformalawdıń tiykarların belgilep berdi. Bul boyınsha quram jaǵınan tiykarınan Xalıq deputatları jergilikli Keńesleri wákillerinen quralǵan Oliy Majlistiń joqarǵı palatası-Senattıń aymaqlardıń máplerin sáwlelendiriwi, tómengi-Nızamshılık palatası óz jumısın turaqlı professional tiykarda ámelge asırıwı esapqa alındı. Oliy Majlis eki palatalı Parlamentke ótkerilip, Prezidenttiń wákillik múddeti jeti jılǵa uzayttırıldı hámde wakillik múddeti tamamlanǵan Prezidenttiń ómirlikke Senat aǵzası lawazımın iyelewi haqqında qaǵıyda kirgizildi.
Ózbekstan Respublikasınıń 2007-jılı 11-aprelde qabıl etilgen Nızamı menen Konstitusiyanıń 89-statyasına, 93-statyasınıń 15-bántine, 102-statyasınıń ekinshi bólimine dúzetiwler kirgizildi. Bul dúzetiwlerde mámleket basqarıwın jánede demokratiyalastırıw, nızam shıǵarıwshı hám atqarıwshı hákimiyat, húkimet hám jergilikli uyımlardıń roli hám olardıń ózlerine júkletilgen wazıypalardı orınlawdaǵı minnetlemesin asırıw názerde tutıldı. Konstitusiyanıń 89-statyası, «Ózbekstan Respublikasınıń Prezidenti mámleket baslıǵı hám mámleket hákimiyatı organlarınıń kelisilgen jaǵdayda is júrgiziwi hámde birgeligin támiyinleydi» dep, 93-statyasınıń 15-bánti, «wálayatlar hákimlerin hámde Tashkent qalası hákimin nızamǵa muwapıq tayınlaydı hámde lawazımınan azat etedi. Konstitusiyanı, nızamlardı buzǵan yaki óziniń ataq abroyına daq túsiretuǵın háreket islegen rayon hám qala hákimlerin Prezident óz qararı menen lawazımınan azat etiwge haqılı» dep hám 102-statyanıń ekinshi bólimi «Wálayat hám Tashkent qalası hákimi Ózbekstan Respublikası Prezidenti tárepinen nızamǵa muwapıq tayınlanadı hámde lawazımınan azat etiledi» dep, jańa redaksiyalarda bayan etildi. Ózbekstan Respublikasınıń 2008-jılı 25-dekabrde qabıl etilgen Nızamı menen Konstitusiyanıń 77-statyasınıń birinshi bólimi, «Ózbekstan Respublikası Oliy Majlisiniń Nızamshılıq palatası nızamǵa muwapıq saylanatuǵın 150 deputattan ibarat» dep, ózgertildi.
Ózbekstan Respublikasınıń 2011-jılı 18-aprelde qabıl etilgen Nızamı menen Konstitusiyanıń 78, 80, 93, 96 hám 98-statyalarına ózgeris hám qosımshalar kirgizildi. Konstitusiyaǵa kirgizilgen ózgeris, qosımshalar hám dúzetiwler demokratiyalıq reformalardı jánede tereńlestiriw hám puqaralıq jámiyetin payda etiw, mámleket basqarıwın demokratiyalastırıw, mámleket hákimyatı subektleri esaplanǵan: - Prezident - mámleket baslıǵı, nızam shıǵarıwshı hám atqarıwshı hákimyat arasındaǵı teńsalmaqlıqtı támiyinlewge, sosiallıq-ekonomikalıq hám siyasiy-huqıqıy reformalardı ámelge asırıw, mámleketti jańalaw hámde modernizasiyalawda siyasiy partiyalar rolin kúsheytiwge qaratıldı.
Oliy Majlistiń Nızamshılıq palatasında deputatlıq orınnıń kóp bólimine iye bolǵan siyasiy partiyalarǵa Bas ministrdiń kandidaturası boyınsha usınıslar beriw hámde parlamentke Húkimet baslıǵınıń mámlekettiń sosiallıq-ekonomikalıq rawajlanıwına tiyisli áhimiyetli máseleleri boyınsha esabatın esitiw huqıqın beriw, Bas ministrge isenimsizlik votumın bildiriw institutın engiziw hám bir qatar basqada jańalıqlardı kirgiziwge qaratıldı.
Ózbekstan Respublikası Konstitusiyasınıń ayırım statyalarına ózgeris hám qosımshalar kirgiziwdiń áhmiyeti haqqında belgili jámiyetlik isker, huqıqtanıwshı ilimpaz Аkmal Saidov «Ózbekstan Respublikası Konstitusiyasınıń ayırım statyalarına (78, 80, 93, 96 hám 98-statyalar) ózgeris hám qosımshalar kirgiziw haqqında»ǵı Nızam mámlekettiń konstitusiyalıq rawajlanıwı, mámleketti modernizasiyalawdıń strategiyalıq kursın ámelge asırıwda jańa basqıshtı ashıp bermekte dep, jazǵan edi.
Ózbekstan Respublikasınıń 2011-jılı 12-dekabrde qabıl etilgen Nızamı menen Konstitusiyanıń 90-statyasınıń ekinshi bólimine dúzetiw kirgizilip, Ózbekstan Respublikasınıń Prezidentiniń wákillik múddeti bes jıl dep belgilendi.
Ózbekstan Respublikasınıń 2014-jılı 16-apreldegi «Ózbekstan Respublikası Konstitusiyasınıń ayrım statyalarına ózgerisler hám qosımshalar kirgiziw haqqında»ǵı Nızamı menen Konstitusiyanıń 32, 78, 93, 98, 103 hám 117-statyalarına ózgerisler hám qosımshalar kirgizildi. Konstitusiyanıń 32-statyası «puqaralardıń jámiyetlik, mámleketlik islerdi basqarıwǵa qatnasıwı ózin-ózi basqarıw, referendumlar ótkeriw hám mámleket organların demokratiyalıq formada shólkemlestiriw, sonday-aq, mámleket organlarınıń iskerligi ústinen jámiyetshilik qadaǵalawdı rawajlandırıw hám jetilistiriw jolı menen ámelge asırıladı» dep, jańa mazmunda bayan etilip, usı statya «mámleket organlarınıń jumısı ústinen jámiyetshilik qadaǵalawın ámelge asırıw tártibi nızam menen belgilenedi» degen ekinshi bólim menen tolıqtırıldı. Konstitusiyanıń 78-statyası birinshi bóliminiń 21-punkti jańa redaksiyada bayan etilip, Oliy Majlis palatalarınıń roli hám wákillikleri keńeytilip, ámeldegi húkimet hám onıń organları ústinen Parlament qadaǵalawın ámelge asırıw belgilendi. Bul qaǵıyda mámleketimizdegi sosiallıq-ekonomikalıq eń áhimiyetli máseleler boyınsha húkimettiń hár jılı óz bayanatların parlamentke usınıwı minnetlemesin názerde tutadı.
Konstitusiyanıń 93-statyacına kirgizilgen dúzetiw hám qosımshalar, mámleket basqarıwın jánede demokratiyalastırıwǵa qaratılǵan bolıp, mámleketlik hákimiyattıń subektleri, Prezident-mámleket baslıǵı, nızam shıǵarıwshı hám atqarıwshı hákimiyat ortasındaǵı teńsalmaqlıqtı támiyinlewge qaratıldı.
Konstitusiyanıń 98-statyasına kirgizilgen ózgerisler hám qosımshalarda Ministrler Kabinetiniń wákillikleri menen huqıqları ayqınlastırılıp hámde keńeytilip, Bas wázirdiń saylanıw tártibi hámde onıń atqaratuǵın wazıypaları, oǵan qarata isenimsizlik votumı keltiriw tártibi belgilenip qoyıldı.
Konstitusiyanıń 103-statyası, «Wálayat, rayon hám qala hákimi tiyisli xalıq deputatları keńeslerine wálayat, rayon, qalanıń sosiallıq-ekonomikalıq rawajlanıwınıń eń áhimiyetli hám zárúrli máseleleri boyınsha esabatlar usınadı, olar boyınsha xalıq deputatları Keńesi tárepinen tiyisli qararlar qabıl etiledi», degen mazmundaǵı ekinshi bólim menen toltıqtırıldı.
Konstitusiyanıń 117-statyası, «Ózbekstan Respublikası Prezidenti saylawın, Ózbekstan Respublikası Oliy Májlisi saylawın, sonday-aq, Ózbekstan Respublikası referendumın shólkemlestiriw hám ótkeriw ushın Ózbekstan Respublikası Oliy Májlisi tárepinen jumısınıń tiykarǵı prinsipleri ǵárezsizlik, nızamlılıq, kollegiallıq, áshkaralıq hám ádalatlılıqtan ibarat bolǵan Ózbekstan Respublikası Oraylıq saylaw komissiyasınıń dúzilisi haqqında jańa redaksiyadaǵı normalar menen tolıqtırıldı.
Ózbekstan Respublikasınıń Oliy Majlisi Senatınıń 2017-jıl 28-mart kúngi toǵızınshı jalpı májilisinde «Ózbekstan Respublikası Konstitusiyasınıń ayrım statyalarına ózgerisler hám qosımshalar kirgiziw haqqında»ǵı Nızamı kórip shıǵıldı. Ózgerisler hám qosımshalar Prezidentimizdiń 2016-jıl 21-oktyabrdegi “Sud-huqıq sistemasın bunnan bılayda reformalaw, puqaralardıń huqıqları menen erkinliklerin isenimli qorǵawdıń kepilliklerin kúsheytiw ilajları haqqında”ǵı Pármanına hámde 2017-jıl 21-fevraldaǵı “Ózbekstan Respublikası sud sisteması strukturasın túp-tiykarınan jetilistiriw hám jumısınıń nátiyjeligin arttırıw ilajları haqqında”ǵı Pármanına muwapıq kirgizildi. Nızam menen Konstitusiyamızdıń 80,81, 83, 93, 107, 110, 111-statyalarına ózgerisler hám qosımshalar kirgizilip, elimizde Sudyalar joqarǵı keńesiniń dúziliwi múnásibeti menen usı Keńestiń Konstitusiyalıq statusın anıq bekkemlep qoyatuǵın 111-statya jańa redaksiyada bayan etildi.
2017-jıl 27 may kúni Senat tárepinen maqullanganNızam tiykarında Konstitusiyanıń 80, 93, 108 hám 109-statyalarına ózgerisler kiritilgen.
2017-jılı 24-avgusttaSenat tárepinen maqullangan Nızam tiykarında Konstitusiyanıń 99, 102-statyalarına qosımshalar kiritildi.
Ózbekstan Respublikasınıń Konstitusiyasına bul ózgeris hám qosımshalar hákimiyat hám basqarıw sistemasın jáne de demokratiyalastırıw, “kúshli mámleketten-kúshli puqaralıq jámiyetke qaray” prinsipi basqıshpa-basqısh ámelgeasırılıwın támiyinlew,Ózbekstan Respublikası Oliy Majlisi palatalarınıń mámleket hákimiyatı organları sistemasındaǵı rolin, ishki hám sırtqı siyasattıń strategik wazıypaların ámelge asırıwdaǵı huqıqhám wákilliklerin keńeytiw, Ministrler Kabineti hámde atqarıwshı organlar ústinen nızam shıǵarıwshı joqarı organnıń, hákimiyat wákillik organlarınıń kadaǵalaw funksiyaların kúsheytiw, sonday-aq hákimiyattıń, jergilikli atqarıw hákimiyat organlarınıń mámleketti ekonomikalıq-sosiallıq rawajlandırıw wazıypaların júzege shıǵarıw barısında juwapkershilikti asırıw, sud-huqıq sistemasın reformalaw hám sudyalardıń juwapkershiligin arttırıw maqsetinde kiritilgen.
Qaraqalpaqstan Respublikası Konstitusiyasına kirgizilgen ózgeris, qosımsha hám dúzetiwler. Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Sovetiniń 1993-jılı 9-apreldegi XII shaqırıq_12-sessiyasında Qaraqalpaqstan Konstitusiyası qabıl etildi. Qaraqalpaqstan Konstitusiyası 6 taraw, 26 bap, 120 statyadan ibarat. Konstitusiyamızǵa 1994-jılı 26-fevralda, 1995-jılı 31-oktyabrde, 1997-jılı 15-dekabrde, 2003-jılı 12-noyabrde hám 2014-jılı 27-iyunda ózgerisler, qosımshalar hám dúzetiwler kirgizildi.