Ózbekstan respublikasi joqari va orta arnawli bilimlendiriw ministirligi berdaq atindaĝi qaraqalpaq mámleketlik universiteti

Аgar shamahaqqındagi maĝlıwmat statistik bolsa, yaʼni tajriba yamasa sinov jolı orqali olińan bolsa, u jaĝdaydakiriwshamalari standart anıqsızlıĝı А tip boyınshabahalanadi”

Shu menen birga А tur anıqsızlıq qaysi jaĝdaylarda bahalanish hoatlariga aniqlik kiritib ótish kerekboladı. А tur anıqsızlıqtiykaran, takrorlanuvchanlik sharayatida kóp marta ólshewlar ótkazilgan jaĝdaylarda bahalanadi.

Standart anıqsızlıqni А tur boyınshabahalawmaĝlıwmatlarni statik ishlash metodlariniń har qandayiga tiykarlańan bolıwımúmkin:

– standart ogʼishni va órta mánisni qator kuzatuvlar tiykarındaesaplaw;

– maĝlıwmatlarga mos egri chiziqni (masalan, darajalash egrisini) tańlaw va aproksimatsiya parametrlariniń mos bahalarini hamda olardıń standart ogʼishlarini alıwushın eń kichik kvadratlar metodidan foydalanish];

– ólshewlardagi ayırımkútilmegen effektlar mánisini qiyoslash (identifikatsiyalash) va mánislarini aniqlash ushın dispersion analizni ótkiziw. Shunda bu effektlar anıqsızlıqni bahalawda eʼtiborga tuwrı olinadi;

– va h.k.

А tur boyınshabahalawga misol sifatida X shamani kórish múmkin. Bu shamaushın bir xil sharoitlarda n mustaqil kuzatuvlar ótkazilgan (olińan).

1.X nińbahasi n kuzatuvlardan órta arifmetik mánisboladı

(3.5.1.)

2.  menenbaylanıslı bólgan standart anıqsızlıqórta mánisniń eksperimental standart awıwıboladı va órta mánisniń eksperimental dispersiyasidan musbat kvadrat ildizga teńdir:

(3.5.2.)

Bunda kuzatuvlarniń eksperimental dispersiyasi

(3.5.3)

Itimallıqlar bólistiriwiniń dispersiyasini bahalaydi; bunday bólistiriw ayni jaĝdayda kuzatuvlar tiykarında yotgan chastotalar bólistiriwi boladı.

Misol tariqasida aktiv va reaktiv qarshiliklarni ólshew standart anıqsızlıĝınbahalawni kórib chiqamiz.