Ózbekstan respublikasi’ joqari’ HÁm orta arnawli’ bilimlendiriw ministrligi

2.2. Bilimlendiriw mekemelerinde jámiyetlik basqarıw

Mámleketlik-jámiyetlik basqarıwdiń maqseti — bilimlendiriw mákemeleriniń actual máselelerin mámleket hám jámiyettiń birliginde sheshiw, oqıwshılar, oqıtıwshılar hám ata-analarǵa oqıw baǵdarmaların, túrlerin. oqıw orınların tańlawda huquq hám erkinligin keńeytiw.

Xalıq bilimlendiriw ministrliginiń jergilikli organlarına xalıq bilimlendiriw aymaqlıq basqarmaları, qala, rayon bólimleri kiredi. Xalıq bilimlendiriw bólimleri jergilikli hákimyat quramına kiredi hám oǵan baǵınadı. Olar mektep islerinde mámleketlik qadaǵalawdı ámelge asıradı hám járdem kórsetedi. Olardıń waziypasına (kompetentsiyasina) mektep direktorların hám olardıń orınbasarların saylaw da kiredi. Mektepti basqarıw isine mektep inspektsiyası, yaǵnıy ministrliktiń, xalıq bilimlendiriw bolimleriniń inspektorları jaqınnan járdem beredi. Olardıń waziypası mektep xizmetin anıq úyreniw, oqıw-tárbiya jumıslarınıń nátiyjelerin talqılaw, aldıńǵı tájiriybelerdi anıqlaw hám en jaydırıw, kemshiliklerdi ashıw hám olardi saplastırıwdıń sharaların qabıllaw, mektep direktori menen oqıtıwshılarǵa anıq járdem kórsetiw.

Akademiyaliq litsey hám kásip-óner kollejlerge shólkemlestiriwshilik, oqıw-metodikaliq hám ilimiy jaqtan jetekshilik etiw, mámleketlik bilimlendiriw standartların esaplap shıǵıw hám onı óndiriske engiziw, teoriyalıq hám ámeliy baǵdarlamalardı birlestiriw, pedagog kadrlar menen támiynlew olardı tayarlaw hám qayta tayarlaw Joqarı hám orta arnawlı bilimlendiriw ministrligi (Orta arnawlı kásiplik bilim beriw ortalıǵı), onıń jergilikli organları tárepinen taraw ministrlikleri, keńseler hám óndiris orınları menen birgelikte ámelge asırıladı.

Bilimlendiriw sistemasın jámiyetlik basqarıw dep, oqıtıwshılar, oqıwshılar, ata-analar hám jámiyetshilik wákillerinen dúzilgen mektep keńesiniń mektepte jámiyetlik basqarıwdı júrgiziw xızmetine aytıladı¹³.

Jılına bir ret shaqırılatuǵın mektep konferenciyası da jámiyetlik basqarıwǵa kiredi. Konferenciyada mektep keńesi, onıń jetekshisi saylanadı, mekteptiń Ustavı qabıllanadı. Ulıwma tálim sistemasında hám óz aldına bilimlendiriw mekelerindegi jámiyetlik basqarıwı Ózbekistan Respublikasınıń “Tálim tuwrısında”ǵı nızam¹⁴ menen tártipke salınǵan. Basqarıw jámiyetshiliginiń ózine qaratıw zárúrligi tómendegishe túsindiriledi:

• 
  Shańaraq bala ushın shaxsıy múnásebetlerdi táminleytuǵın, janlı úlgi menen tárbiya beretuǵın tiykarǵı hám eń jaqsı pedagogik mekeme.
  
• 
  Shańaraq tárbiyası teńi joq eki qásiyetke iye, bul –tárbiyanı individuallastırıw hám balal qásiyetlerin keń rawajlantırıw. Shańaraq bala ushın social tájriybe deregi.
  
• 
  Eger biz ruwxıy saǵlam áwladtı tárbiyalamaqshı bolsaq, bul máseleni birgelikte: shańaraq, bilimlendiriw mekemesi, jámiyetshilik bir bolıp miynet etiwimiz lazım.
  

Búgingi kúnde jámáát basqarıwınıń bir neshe formaları bar¹⁵:

- Bilimlendiriw mekemesi keńesi;

- Atа – anаlar shólkemi;

- Wákillik hám gúzetiw keńesleri.

Bilimlendiriw mekemesin basqarıwında usı jámáát organları iskerligin shólkemlestiriw, olardıń funkciyaları, wáziypaları hám qatnasınıń óz aldına qásiyetlerin kórip shıǵamız.

Bilimlendiriw mekemesi keńesi – bul jámáátshilik kollegial organı bolıp, onıń wazıypaları bilimlendiriw mekemesiniń nátiyjeli jumıs alıp barıwı hám rawajlanıwında zárúr járdem kórsetiw, oqıwshılardı oqıtıw hám tárbiyalawǵa mámleket tárepinen qoyılatuǵın eń zárúr talaplardı orınlawdan ibarat.

Mektep keńesi hákimyatına tómendegi baǵdarlarda anıq járdem kórsetiwi múmkin.

- mekteptiń materiallıq támiynatı boyınsha qabıl qılınǵan qararlardı ámelge asırıw, klastan tısqarı jumıslardı hám oqıwshılardıń miynetke tayarlıǵın shólkemlestiriw;

- ata – analardı balalar tártiyası, salamatlıǵın qorǵaw, támiyinlew, dem alıwın shólkemlestiriw boyınsha birge islesiwdi shólkemlestiriw.

Mektep keńesine keń wákillikler berilgen:

- mektep oqıw – tárbiya jumıslarınıń búgingi hám keleshek rejelerin hám kadrlardı orın-ornına qoyıw máselelerin dodalaydı;

- mektep direktorı, onıń orınbasarları hám basqa xızmetkerlerdiń esabatların tıńlaydı;

- mektepti remontlaw, onıń materiallıq bazasın bekkemlew rejelerdi islep shıǵadı hám tastıyıqlaydı;

- mektep hújjetler smetasın kórip shıǵadı, smetanıń orınlanıwı, arnawlı qarjılardıń sarıplanıwı ústinen qadaǵalaw alıp baradı;

- klastan tısqarı tárbiyalıq jumıslardı shólkemlestiriwde járdem beredi hám mekteptiń sanitarialıq halatı hámde balalar salamatlıǵı hám ómirin qorǵaw jumısları ústinen qadaǵalaw alıp baradı;

- jetim hám awırıw balalar, ahwalı awır hám kem támiyinlengen shańaraqlardıń perzentlerine járdem beredi;

- Atalıq shólkemleriniń mektep oqıw – materiallıq bazasın bekkemlew hám oqıwshılar menen oqıw-tárbiya jumısların alıp barıwına kómeklesiwge baǵdarlanǵan iskerligi haqqında olardıń wákillikleriniń axboratın tıńlaydı hám dodalaydı;

- Shańaraqta balalar tárbiyası tuwrısında ata-analardıń esabatların tıńlaydı hám zárúr bolsa, mámleket hám jámáát shólkemleri aldında shańaraqqa járdem beriw máselesin qoyadı.

Keńes ulıwma basqarıw dizimine qosılıp ketiwi kerek. Onıń iskerliginde 3 blok – sektor bar:

1. Pedagogikalıq jámáát.

2. Ata-analar keńesi.

3. Oqıwshılar jámááti.