Ózbekstan respublikasi’ joqari’ HÁm orta arnawli’ bilimlendiriw ministrligi

1.2. Bilimlendiriwdi basqarıw boyınsha wakalatlı mámleket organları

Bilimlendiriw sistemasınıń ulıwma basqarıwın Ministrler Keńesi ámelge asıradı. Sonıń menen birge, Ministrler Keńesi ayırıqsha joqarı tálim mekemesi, Tashkent Islam Universiteti, sonıń menen xalqara ataqlı shet el joqarı oqıw ornı filialların tuwrıdan-tuwrı basqaradı¹⁰.

Bilimlendiriw sistemasınıń basqarıw organları quramlıq bólimleriniń ózara baylanıslı ráwishte orınlasıwı, dúzilisi bolǵan shólkemlik strukturalardı júzege keltiretuǵın bir basqarıw buwınıń ekinshisine, yaǵnıy tómen buwınnıń joqarı buwınǵa izshillik penen boysınıwın kórsetedi. Shólkemlestiriwshi bólimlerdiń joqarıdan tómenge qarap baǵdarlanǵan tártipte hámde basshılar menen xızmetkerlerdiń lawazımına, yaǵnıy boysınıwına kóre joqarıdan tómenge qarap jaylasıwshı grekshe (“hierarchia”) ierarxiya dep ataladı. Ierarxiyanıń payda etiwshileriniń ózara boysınıw tártibi, hár biriniń huqıq hám burshları hámde olardıń ózara múnásibetleri tártibi basqarıw sistemasın payda etedi. Basqarıw basqıshları basqarıwdıń qandayda bir dárejesindegi belgili bolǵan buwınlar jıyındısı. Sol belgisine kóre basqarıwdıń shólkemlik dúzilisleri – kóp basqıshlı (kóp buwınlı), úsh, eki basqıshlı (buwınlı) boladı. Basqıshlar hám buwınlar ortasındaǵı baylanıs vertikal hám gorizontal bolıwı múmkin. Vertikal buwınlar basshılar hám olarǵa boysınıwshılar ortasındaǵı múnásibetlerdi, gorizontal baylanıslar basqarıwdıń teń huqıqlı buwın hám unsirları ortasındaǵı múnásibetlerdi bildiredi. Vertikal boyınsha bóliniw tómendegishe bolıp tabıladı:

Minstirlik

Walayat xalq bilimlendiriw basqarmasi

Rayon xalq bilimlendiriw bólimi

Uliwma orta tálim mekemesi

Ózbekistan Respublikası Ministrler Keńesi kompetentsiyasına tómendegiler tiyisli:

• 
  Tálim tarawında jalǵız siyasattı alıp barıw;
  
• 
  Mámleket tálim basqarıw organlarına basshılıq qılıw;
  
• 
  Bilimlendiriwdi rawajlandırıw dástúrlerin islep shıǵıw hám ámelge asırıw;
  
• 
  Bilimlendiriw mekemelerin jaratıw, qayta shólkemlestiriw hám biykar qılıw tártiplerin belgilew;
  
• 
  Bilimlendiriw mekemesi akkreditaciyası, pedagog hám ilimiy kadrlar attestaciyası tártiplerin belgilew;
  
• 
  Basqa mámleketler bilimlendiriw mekemelerine Ózbekistan Respublikası aymaǵında tálim kórsetiw huqıqın beriwshi ruxsatnamalar beriw;
  
• 
  Nızamshılıqqa mas ráwishte shet el mámaleketlerdiń bilimlendiriw haqqındaǵı hújjetlerin tán alıw tártibin belgilew hám teń kúshli ekenin ornatıw;
  
• 
  Mámleketlik tálim standartın belgilew;
  
• 
  Mámleket úlgisindegi tálim hujjetlerin hám olardıń beriliw tártibin belgilew;
  
• 
  Bilimlendiriw mekemelerine qabıl tártibi hám mámleket grantları muǵdarın belgilew;
  
• 
  Mámleketlik joqarı oqıw orınları rektorların tayınlaw;
  
• 
  Tálim alıp atırǵanlardı bir akkreditaciyalanǵan bilimlendiriw mekemesinen basqasına ótkiziw tártibin belgilew;
  
• 
  Nızamshılıqta názerde tutılǵan basqa wakalatlaw.
  

Ózbekistanda bilimlendiriw sisteması iskerligi tuwrıdan-tuwrı basqarılıwın eki ministrlik – Xalıq Bilimlendiriw Ministrligi (XBM(XTV)) (1-súwret) hám Joqarı hám Orta arnawlı Bilimlendiriw Ministrligi (JOABM(OÓMTV)) ámelge asıradı.

1-súwret

XBM mektepke shekemgi, mektepten tısqarı mekemeler hám ulıwma bilimlendiriw mektepleri iskerligi ushın juwapker. XBM basqarıwında oqıtıwshılar tájriybesin asırıw 5 OTM hám 16 institutı bar. Ministrlik aymaqlardaǵı tiyisli bilimlendiriw mekemeleri iskerligin metodologik basqarıwshı wálayat, rayon hám qalalıq xalıq bilimlendiriw bólimlerine iye.

JOABM –respublikada joqarı hám orta arnawlı, kásip-óner tálimine basshılıq qılıwshı mámleket basqarıw organı esaplanadı. Ministrlik óz iskerligi boyınsha Ózbekistan Respublikası Ministrler Keńesine esap beredi. Ministrlik dizimine Orta arnawlı, kásip-óner tálimi orayı, Joqarı hám orta arnawlı tálim, kásip-óner tálimin rawajlantırıw orayı hám kárxanaǵa tiyisli joqarı oqıw orınları kiredi(2-súwret).

2-súwret