%збекстан республикасы жо№ары

talant
 dep ataydı). Sonıń ushın da, 
lirikalıq qaharman 
–
 bul shayırdıń 
ózi  emes,  al  kórkem  ádebiy  obraz.
  Demek,  lirikalıq  shıǵarmalardaǵı 
qaharmanlardı  eki  toparǵa  ajıratqan  jón  boladı: 
subyektiv  qaharman
,  yaǵnıy 
shıǵarmanıń  tiykarǵı  personajı,  qosıqtaǵı  barlıq  kewil  keshirmeleri  subyektiv 
(lirikalıq)  qaharmannıń  atınan  beriledi; 
obyektiv  qaharmanlar
,  yaǵnıy 
shıǵarmadaǵı  lirikalıq  qaharmannan  basqa  qatnasıwshılar.  Obyektiv  qaharmanlar 
lirikalıq sezimlerdi, keshirmelerdi beriwde járdemshi xızmet atqaradı.                     
Juldız aqtı dese aqshamǵı waqta, 
Dárhal sen túseseń yadıma meniń. 
Jasın tústi dese jasıl daraqqa, 
Dárhal sen túseseń yadıma meniń. 
Izmir shóllerinen esken samallar, 
Túrkiy tilde jollap qayǵılı xabar, 
Iyesin joǵaltqan bir at jániwar, 
Tınbay segbir tartar yadımda meniń. 
Shayır  I.Yusupovtıń  ataqlı  ilim  ǵayratkeri  akademik  M.Nurmuhammedovtıń 
mezgilsiz  qaytıs  bolıwına  baylanıslı  jazǵan  joqlaw  qosıǵında  adamnıń  ruwxıy 
keshirmelerinen bolǵan qayǵı-hásiret sezimleri beriledi. Lirikalıq qaharman óziniń 

---

 
35 
 
 
jaqın  dostın  onıń  ólimi  sebepli  eslep,  qayǵılı,  hásiretli  sezimlerge  beriledi,  onı 
joqlaydı, aqshamları aqqan juldızǵa, jasıl terekke túsken jasınǵa teńeydi, onı joqlap 
atırǵan  xalıqtı  iyesin  joǵaltıp  segbir  tartıp  júrgen  atqa  megzetedi.  Bul  qosıqta 
akademiktiń ólimi qayǵılı  sezimlerdi oyatatuǵın sırtqı tásir, yaǵnıy obyektiv obraz 
bolıp  xızmet  etedi.  Iyesin  joǵaltqan  at  obrazı  da  obyektiv  obraz,  ol  da    lirikalıq 
sezimlerdi tereńletiw ushın járdemshi obraz xızmetin atqaradı. 
Lirika  ishki  sezimlerdi,  ruwxıy  jaǵdaylardı  beretuǵın  janr  bolǵanlıqtan,  ol 
qısqa,  ıqsham  bolıwı  kerek.  Sebebi,  lirikalıq  shıǵarma  bir  momenttegi  sezimlerdi 
beredi. Eger de lirikalıq shıǵarma kóp sozılıp ketse, ol zerigerli bolıp ketedi, onıń 
kórkemlik dárejesi tómenleydi. 
Lirikada  epikalıq  formadaǵı  syujetler  bolmaydı.  Lirikada  ushırasatuǵın 
kishigirim syujetler ishki sezimlerdi oyatıw ushın, olarǵa túrtki bolıw ushın, olardı 
tısqa shıǵarıw ushın paydalanıladı. Mısalı, Ájiniyazdıń “Bir janan” qosıǵında qısqa 
ǵana  syujet  bar.  Lirikalıq  qaharman  uyqıda  jatırǵanda  tún  ortasında  namálim  bir 
gózzal onıń kózine kórinip, jilwa-naz benen onı oyatadı, oǵan shiyrin-sheker sózler 
aytıp  kózden  ǵayıp  boladı.  Lirikalıq  qaharman  aqıl-huwshın  joǵaltıp,  ózinen 
ketedi.  Bul  kishkene  ǵana  syujet  lirikalıq  qaharmanda  sezimler  dizbegin  oyatadı, 
onda  ıshqı-muhabbat  sezimleri  oyanadı.  Bul  onıń  namálim  janandı  ápsanawiy 
gózzalarǵa  teńep,  onıń  sulıw  portretin  súwretlegeninen  kórinedi.  Demek,  bul 
qosıqtaǵı  keltirilgen  kishkene  waqıya  epikalıq  syujet  sıpatında  áhmiyetli  emes,  al 
ol  lirikalıq  qaharmanda  ishki  sezimlerdi,  ruwxıy  keshirmelerdi  oyatıw  ushın 
áhmiyetli. 
Lirikalıq  shıǵarmalardı  estetikalıq  qásiyetlerine,  yaǵnıy  hár  qıylı  sezimlerdi, 
ruwxıy  keshirmelerdi  beriw  jaǵdaylarına  qaray,  sáwlelendirgen  temasına, 
mazmunına qaray shártli túrde hár qıylı toparlarǵa bólip júr. Lirikanı jiklewdiń keń 
tarqalǵan hám kóbirek moyınlanǵan usılları tómendegishe: