%збекстан республикасы жо№ары

sentiment 
–  sezim 
degen  sózden  alınǵan  termin.  XVIII  ásirdiń 
ekinshi  yarımında  Evropa  ádebiyatında  hám  kórkem  ónerinde  qáliplesken  aǵım. 
Sentimentalizm wákilleri adam tábiyatınıń jetekshi tárepi aqıl-oy emes, al tábiyiy 
sezimler  dep  esapladı.  Usı  tábiyiy  sezimlerdi  (mısalı,  súyiwshilik    sezimlerdi) 

---

 
95 
 
 
jetilistiriw,  tárbiyalaw  arqalı  pák  júrekli,  keń  peyil,  hadal  adamlardı  tárbiyalaw 
múmkin.  Usınday  tárepleri  menen  sentimentalizm  belgili  dárejede  aǵartıwshılıq 
ideyalarına  jaqınlasıp  ketedi.  Kórkem  ádebiyatta  demokratiyalıq  ideyalardı 
beriwde  sentimentalizmniń  áhmiyeti  kúshli.  Sentimentalizm  ádebiyatınıń  baslı 
qaharmanları,  kóbinese,  ápiwayı  diyqanlar,  shopanlar  bolıp  keledi.  Olardıń  kóńli 
pák  sezimlerge  tolı,  olar  da  shın  kewilden    súye  aladı,  olar  da  óz  muhabbatına 
sadıq  bola  aladı.  Sentimentalizm  qaharmanları  obyektiv  sharayatlarda  emes,  al, 
kóbinese,  subyektiv  sharayatlarda  súwretlenedi.  Jasıl  maqpalday  shópler  menen 
qaplanǵan  jaylawlarda  mańqıyǵan  semiz  mallar,  domalanıp  otlap  júrgen  semiz 
qoylar,  betiniń  almasınan  qan  tamǵan  diyqan  qızları,  toq  turmıs  keshirip  atırǵan 
kewilli  diyqanlar  –  mine,  sentimentalist  jazıwshılar  súwretleytuǵın  awıl  kórinisi. 
Mısalı, XVIII ásirdiń ekinshi yarımında jasaǵan Rossiya jazıwshısı N.Karamzinniń 
(1766-1826)  “Biyshara  Liza”  (“Bednaya  Liza”)  povestinde  ápiwayı  awıl 
diyqanınıń qızı Liza aq kókirek, júregi taza, sulıw etip súwretlenedi. Ol sın-sımbatı 
kelisken  Erast  degen  dvoryan  jigitti  shın  júreginen  súyedi.  Óziniń  joqarı  qatlam 
wákili  bolıwına  qaramastan,  Erast  ta  qarapayım  diyqan  qızı  Lizanı  súyedi. 
Jámiyetlik  qatlamlasıw  principi  olardıń  muhabbatına  irkinish  bola  almaydı.  Bul 
jaǵday,  álbette,  real  sırtqı  ortalıqqa,  obyektiv  tariyxıy  sharayatlarǵa  avtordıń 
subyektiv qatnası bolıp tabıladı.  
 Kórkem ádebiyattaǵı  (XVIII á.) sentimentalizm aǵımınıń kórnekli wákilleri 
Russo,  Didro  (Franciya),  Lessing  (Germaniya),  Karamzin,  Dmitriev  (Rossiya) 
bolıp tabıladı.  
Kórkem  ádebiyattaǵı