%збекстан республикасы жо№ары

Oyshıl
 jaqsı jigit 
bilimpaz
 keler, 
Aytqan gáplerine
 túsimpaz
 keler, 
Aqılsızdıń
 qásiyeti az keler, 
Aqmaqlar
 xızmet etpes xalıq ushın.  
(Berdaq).    
 
 
Arxaizmler 
–
 
grekshe 
archaios 
–
 
áyyemgi,  eski
 
sózinen.  Házirgi  zaman 
tilinde  qollanıwdan  shıǵıp  qalǵan  eski  sózlerdi  yamasa  sóz  birikpelerin  filologiya 
iliminde arxaizmler dep júritedi. Arxaizm kórkem ádebiyatta súwretlew qurallarına 
jatadı  hám  súwretlenip  otırǵan  dáwirdiń  ruwxın  (koloritin),  personajlardıń  til 
ózgesheligin beriw ushın qollanıladı. Mısalı: 
Onseri
 bel menen 
siyseri 
ketpen, 
Jantaq dásteletip, tamır gewletken. 
Kegeyli, Esimjap, Xanjap, Qızketken, 
Talay qazıwlardıń boldıń 
beldarı.
   
(I.Yusupov).   

---

 
63 
 
 
“Qunnazar  aqsaqaldıń  ózi  usınday,  kemsawatlılıǵınan  qattı  qıynalıp  júr. 
“Sawatlı” dep Mádiyarǵa, Sayımbetke, suyıqlaw bolsa da 
báshiri
 Muratqa súyenip 
is  alıp  baradı.  Sekretar  Saparovtıń 
datxanası
  belsendilerge  úmmá-dúm”. 
(Sh.Seyitov).                             
Bul jerde “onseri”, “siyseri” salmaqtı belgileytuǵın ertedegi ólshem birlikleri. 
Eger de shayır “úsh kilo bel, bes kilo ketpen” dep qollanǵanda qosıqtıń kórkemligi 
buzılar edi. Sebebi, gáp burınǵı waqıttaǵı qazıw jóninde bolıp atır. Sonlıqtan, avtor 
dáwir  ruwxın  beriw  ushın  “onseri,  siyseri”  arxaizmlerin  durıs  qollanǵan.  Ekinshi 
mısalda XX ásirdiń 20-30-jıllarındaǵı Qaraqalpaqstannıń jámiyetlik-siyasiy turmısı 
súwretlenedi,  sonlıqtan,  avtor  sol  dáwirdegi  xalıqtıń    sóylew  tilindegi  “báshir”, 
“datxana” sózlerin orınlı qollanadı.