277
1 – keste Qaraqalpaqstan Respublikası «Órnek» xojalı
ǵ
ında oblepixanıń
jer ústi sistemalarınıń biometriyalıq kórsetkishleri
.
Sortlar
Jası
(jıl)
A
ǵ
ashtıń
biyikligi
(m)
Turqınıń
ortasha
diametri (m)
Shtambısınıń
diametri (mm)
Ussuriyskaya
8
2,50
3,20
260
Dar Katuni
8
2,20
3,07
190
Zolotoy pochatok
8
2,40
3,00
220
Sherbinka
8
2,30
2,62
300
Novost Altaya
8
2,30
2,60
225
Maslichnaya
7
2,05
1,25
140
Maya voylochnaya
7
2,05
2,15
170
Oranjevaya
8
1,85
2,20
150
Zolotoy lox
7
2,30
2,85
300
Chuyskaya
7
1,70
1,35
100
Mujskoe rastenie
8
2,50
2,75
320
Ortashası:
7-8
2,24
2,52
232
Ñsimliktiń turqı h‘ár qıylı jasta
ǵ
ı shaqalar sistemasınan turadı, biraq ñsimlik
tirishilik formasınıń ayrıqsha ñzine tán
tiykar
ǵ
ı birligi ápiwayı shaqa esaplanıp, ol
kñp jıllıq japıraqları túsetu
ǵ
ın ñsimliklerdiń tiykar
ǵ
ı dúzilisi elementleri bolıp
tabıladı. Oblepixa
ǵ
a tán bol
ǵ
an jıllıq shaqanıń ñsiw cikllik xarakterinde, ásirese
analıq ñsimliktegi ápiwayı shaqalardıń, sistemasınan turatu
ǵ
ın jas waqıtlarında
ádette eki, siyrek úsh
generatsiya
ǵ
a (tsiklge) iye. Solay etip, oblepixa ñsimligi
ushın qolaylı sırtqı ortalıq ja
ǵ
dayında kñp putaqlan
ǵ
an bir jıllıq shaqalardı dúziw
tán.
Oblepixa miywelewge kirisken waqtında ápiwayı vegetativ búrtikler menen
birge aralas, vegetativ-generativ búrtikler
payda etedi, olardan tiyislishe h‘ár qıylı
shaqalar rawajlanadı. A‘piwayı vegetativ búrtiklerden uzay
ǵ
an yamasa bir jıllıq
ñsiw shaqaları rawajlanadı, aralas vegetativ-generativlik búrtiklerden olardıń
rawajlanıw procesinde qısqar
ǵ
an bir jıllıq qaplawshı shaqalar payda boladı.
Geybir ja
ǵ
daylarda gúllewshi aralas búrtikler haqıyqıy shaqalar payda
etpeydi, tek olarda miyweler bolatu
ǵ
ın qısqar
ǵ
an shaqalar rawajlanadı. Vegetativ
elementler bunday búrtiklerde kúshli qısqaradı, sonlıqtan úlken emes (0,5-1,5 sm),
h‘átte japıraqsız shaqalar rawajlanadı. Olar miywelegennen keyin kñbinese
tikenler payda bolıw menen tez ñlip qaladı.
Uzay
ǵ
an shaqalardıń ñsiw ñzgesheliginiń xarakteri olardıń qoltıq búrtiklerden
joqarı tez jetilisiwi. Oblepixada
ǵ
ı qaptal yamasa qoltıq búrtikleri analıq ñsimliktiń
jasına h‘ám shaqanıń kelip shı
ǵ
ıwına baylanıslı oyanıw
ǵ
a h‘ár qıylı uqıplıqlar
kñrsetedi.
Oblepixada shaqalarınıń ñsiwiniń baslanıwı gúllewden keyin ortasha sutkalıq
temperatura 12
0
S
ǵ
a jaqın, al kúshli ñsiwi 17-21
0
S temperaturada baqlanadı.
Qolaylı h‘awa rayı ja
ǵ
dayında bir jıllıq shaqalar uzaq waqıt ñsedi, ásirese jas
miywelemegen ñsimlik. Bir jıllıq shaqanıń ontogenezi putaqlanıwdıń payda bolıwı
menen sıpatlanadı. Jasa
ǵ
an sayın bul qásiyeti birden tñmenleydi. Analıq ñsimliktiń
278
jasınıń artıwı menen bir waqıtta shaqalar payda etiw qásiyeti de tñmenleydi. Bunı
morfologiyalıq jaqtan túsindirgende ñsiw tipindegi qaptal shaqalar sanınıń azayıwı
h‘ám tiykar
ǵ
ı shaqanıń uzınlıqqa tez ñsiwiniń páseyiwi bolıp tabıladı.
Ñsiwshi, ádette vertikal ñsetu
ǵ
ın uzın shaqalar vegetaciya dáwirinde
monopodial ñsedi. Putaqlan
ǵ
an shaqalardıń payda bolıwında tiykar
ǵ
ı shaqa ñziniń
uzınlıqqa ñsiwin dawam etedi h‘ám ústemlik etiwshi ja
ǵ
daydı iyeleydi.
Biraq
vegetaciya dáwiriniń aqırında tiykar
ǵ
ı h‘ám qaptal qoltıq shaqalardıń joqar
ǵ
ı
bñlimi 1-2,5 sm uzınlıqta
ǵ
ı shaqalardan kelip shıqqan tikenlerdi payda etedi.
Oblepixanıń bir jıllıq shaqalarınıń ñsiwi usınday biologiyalıq ñzgeshelikler
nátiyjesinde ñziniń jeke rawajlanıwında barlıq jasta
ǵ
ı etaplarında tñbe búrtik
ñledi, al kelesi jılı tñmende jaylasqan qoltıq búrtikler oyanadı. Solay etip, kñp jıllıq
ñreleri simpodial putaqlanadı.
Oblepixa xalıq jasaytu
ǵ
ın punktlerde kñklemzarlastırıwda keń qollanıwda
dıqqatqa ılayıq.
Miyweleri, japıraqlarınıń kӛrkem bolıwına baylanıslı oblepixa
xalıq jasaytu
ǵ
ın punktlerdi, emlewxanalardı, to
ǵ
ay parklerin, skverdi,
mektep
qaptalı uchastkaların bezewde xızmet atqarıwı múmkin.
Do'stlaringiz bilan baham: