Ӛзбекстан Республикасы Жоқары ҳәм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги Әжинияз атындағы

1-rasm.Dukkakli don ekinlarining mevasi
1-ko‘k no‘xat, 2-yasmiq, 3-no‘xat, 4-loviya, 5-vika, 6-soya, 7-burchoq, 
8-xashaki dukkaklar, 9-lyupin 
 
 
 
2-rasm.Fasol 
(loviya).
1-maysasi, 
2-o‘simligi, 
3-guli, 
4-dukkaklari, 
5-urug‘lari 

---

193 
Barcha dukkakli don ekinlarining bargi murakkab barg bo‘lib, barg bandi, 
bargchalar, ba‘zilarida esa jingalaklardan iborat bo‘ladi. Barglari tuzilishi ga ko‘ra 
uch guruhlariga bo‘linadi: 
Uchtalik barglar – loviya, maxalliy loviya,
1.
Patsimon barglar:
A) juft patsimon – ko‘k no‘xat, yasmik, burchoq, vika;
B) tok patsimon – no‘xat.
3.Panjasimon burglar lyupin.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3-rasm.Vigna. 
а-tupining 
umumiy 
ko‘rinishi,b-donining 
shakllari 
Barglar tuksiz, kamtukli va sertuk bo‘ladi. Bargning asosi da har xil shakl da 
va katta-lik da giyon burglar mavjud. Dukkakli don ekinlarining gullari ikki jinsli, 
kapalak-simon.Gullar bitta dan, ikkita dan yoki shingil shaklda barg qo‘ltiq-lari da 
joylashadi.Gul-lar har xil rangda, mayda va yirik, tukli va tuksiz bo‘ladi. 
Mevasi dukkak, uning kattaligi, shakli, rangi, don soniga qarab har xil 
bo‘ladi.[KoryaginYu.G. 36-56]
Ayrim dukkakli don ekinlari da dukkagi yetilgan chatnaydi.
Dukkakli don ekinlari to‘yimliligi bilan boshqa yem – xashak ekinlaridan farq 
qiladi. [LavrienkoG.T. 54-64] 
Dukkakli don ekinlari da quyidagi rivojlanish davrilari tuzatiladi: 
maysalanish, shoxlanish, shonalash, gullash va pishish (yetilish).[MyakuchkoYu.P. 
12-25]
Urug‘pallalari yer yuziga ko‘tarilib chiqmaydigan o‘simliklar da birinchi chin 
bargi chiqqandan boshlab maysalanish davri, so‘ngra navbatdagi barglarning 
rivojlanishi kuzatiladi. Shona va gullar asosiy poyaning va yon shoxlarning 
pastidagi barg qo‘ltiqlari da yuqoriga tomon birin – ketin joylashadi. Shu tartibda 
dukkaklari ham shakllanadi va yetiladi. Yetilish davri da dukkagi ekilgan tur va 
navga hos rangga kiradi.