Ózbekstan Respublikası Xalıq bilimlendiriw ministrligi tárepinen

Geneologiyalıq (shejire) 
usılın dáslep F. Galton engizgen. Bul 
usıl múmkin bolǵanınsha kóbirek adamlardıń atategin úyre-
nip shıǵıwdan ibarat. Usınnan paydalanıp, insannıń kóp ǵana 
belgileri, sonıń ishinde, násillik keselliklerdiń násilden-násilge 
ótip barıwın anıqlaw múmkin boladı. adamdaǵı uqıp, talant 
hám basqa pazıyletlerdiń rawajlanıwı násillik faktorlarǵa bay
-
lanıslı eken ligi geneologiyalıq usıl menen anıqlanǵan. Mısalı, 
muzıkaǵa, matematikaǵa bolǵan talant hám qábiletler. 
Tariyxta qábiletli belgili adamlar kóplep jetisip shıqqan 
áwladlar, shańaraqlar shejiresi belgili. Buǵan birneshe mısallar 
keltireyik. Muqaddes watanımız hám dúnya tariyxında húrmetli 
orın iyelegen Temuriyler áwladı insaniyatqa ullı mámleketlik 
ǵayratkerleri, sárkardalar, ilimpazlar, jazıwshılardı jetkerip berdi. 
Olar arasında ullı babalarımız amir Temur, Mırza Uluǵbek, 
Zahiriddin Muhammed Babur hám akbarshahlar ayrıqsha orın 
tutadı.
adamnıń genotipine baylanıslı bolǵan anaw yamasa mınaw 
ruwxıy qásiyetleri, sonıń ishinde, talanttıń júzege shıǵıwı jámi -
yet lik ortalıqqa da baylanıslı.
kóplegen kesellikler recessiv halda násilden-násilge ótiwi ge
-
neologiyalıq usıl járdeminde anıqlanǵan. Sonıń qatarında: qantlı 
diabet, tuwma gereńlik, gemofiliya, shizofreniya (awır ruwxıy 
kesellik) nıń ayırım formaları. 
Tek recessiv genler menen emes, al dominant genler menen 
bel gilenetuǵın násillik keselliklerdi braxidaktiliya yaki kelte bar
-
maqlıq, kóz múyiz perdesiniń soqırlıqqa alıp keletuǵın násillik 
degeneraciyası, tuberkulyoz keselligine beyimlilik sıyaqlılar da 
geneologiyalıq usıl járdeminde násilden-násilge ótiwi anıqlanǵan.
Egizekler usılı
belgileriniń egizeklerde rawajlanıp barıwın 
úyre niwden ibarat. egizekler belgileriniń násil quwıwshılıǵın
-
da hám rawajlanıwında genotiptiń de, ortalıq sharayatlardıń 
da tásir dárejesin úyreniw ushın júdá qolay biologiyalıq obyekt 
bolıp tabıladı. adamda egizeklerdiń eki túri boladı. ayırım jaǵ
-
http:eduportal.uz

---

169
GeNeTIka HaQQÍNda UlÍWMa MaǵlÍWMaT
VI BÓlIM
daylarda bir emes, al eki (júdá siyrek jaǵdayda úsh hám hátte 
tórt) máyek kletka tuqımlanadı. egizekler bir máyek kletkadan 
hám hár qıylı máyek kletkadan rawajlanadı. Bir máyek klet
-
kadan rawaj lanǵan egizekler bir jınıslı hám bir-birıne júdá uqsas 
boladı. Bul túsinikli álbette, sebebi olar bir qıylı genotipke iye 
boladı, olar arasındaǵı ayırmashılıqlar bolsa tek ortalıq tásirine 
baylanıslı boladı.
Hár qıylı máyekten rawajlanǵan egizeklerde egiz emes aǵa-ini 
yaki apa-sińlilerdey bir-birine uqsas bir qıylı yamasa hár qıylı 
jınıslı boladı.