Ózbekstan Respublikası Xalıq bilimlendiriw ministrligi tárepinen

protoplazma
dep atawdı 
usındı.
Solay etip, XIX ásir baslarında ósimlik hám haywan 
organizmleri kletkalardan quralǵan, — degen juwmaqqa keledi. 
http:eduportal.uz

---

30
KletKa haqqÍndaǵÍ tálImat
II BÓlIm
1838—39-jılları nemec ilim pazları botanik M. Shleyden hám 
zoolog T. Shvann usı waqıtqa deyin ilimde toplanǵan maǵlıw-
matlarǵa tayanıp kletka teoriyasın jarattı. keyin kletka teo-
riyası júdá kóp ilimpazlar tárepinen rawajlandırıldı. Nemec 
ilimpazı, shıpaker r.Virxov kletkasız tirishiliktiń joq ekenligin, 
kletkanıń quramlıq bólegi yadro ekenligin hám kletka tek
kletkadan kóbeyiwin dálillep berdi. k. Ber sút emiziwshilerdiń 
máyek kletkasın ashtı hám kóp kletkalı organizmler bir 
tuqımlanǵan máyek kletka — zigotadan rawajlanıwın dálilledi. 
Mikroskop texnikasınıń jánede jetilistiriliwi, elektron mikros-
koplardıń jaratılıwı hám molekulyar biologiya usıllarınıń payda 
bolıwı klet ka sırların jáne de tereńirek úyreniwge, onıń qura-
malı dúzilislerin biliwge, olarda bolıp ótetuǵın hár qıylı 
bioximiyalıq proceslerdi anıqlawǵa múmkinshilik jarattı. Búgingi 
kúnde kletka teoriyasınıń tiykarǵı qaǵıydaları tómen degilerden 
ibarat: 
1. Barlıq tiri organizmler, yaǵnıy mikroorganizm, ósimlik 
hám haywanlar denesi kletkalardan quralǵan. 
2. Jańa kletkalar tek burın bar bolǵan kletkalardıń bóli-
niwinen payda boladı. 
3. Organizmlerdiń kletkalardan quralǵanlıǵı olardıń kelip 
shıǵıwınıń bir qıylı ekenliginen derek beredi. 
4. kletka tiri organizmlerdiń dúzilis hám funkcional birligi
esaplanadı.
5. Hárbir kletka óz betinshe tirishilik etiw qásiyetine iye.
kletka teoriyası biologiya pániniń rawajlanıwına júdá 
úlken tásir jasadı. Bul teoriya sebepli organizmler bir qıylı 
morfologiyalıq tiykarǵa iye ekenligi dálillendi. Turmıslıq 
hádiyselerdi ulıwma biologiyalıq kóz qarasta túsindiriwge 
imkan jaratıldı. kletka biologiyasın úyreniwde mám leketimiz 
ilimpazlarınıń da úlken úlesleri bar. akademikler k. Zupa-
rov, J. Hamidov hám olardıń shákirtleriniń bul boyınsha
jumısları dıqqatqa ılayıq bolıp esaplanadı.
http:eduportal.uz

---

31
kleTka HaQQÍNdaǵÍ TÁlIMaT
II BÓlIM
Házirgi zaman citologiya pániniń júdá kóp zamanagóy 
izertlew usılları bolıp, olar hár túrli kletkalardıń názik dúzi-
lislerin hám onda bolıp ótetuǵın proceslerdi úyreniw imkanın 
beredi. 
Tómende kletkanıń dúzilisin úyreniwde keń qolla nılatuǵın 
usıllarǵa toqtap ótemiz.