Ózbekstan Respublikası Xalıq bilimlendiriw ministrligi tárepinen

1. Bir kletkalılar; 2. Kóp kletkalı-
Amyoba
Qısqarıw -
shı
vakuola
Ápiwayı haywanlar.
Tufelka
15-súwret.
http:eduportal.uz

---

27
orgANIkAlÍ
Q dÚNYa HaQQÍNda MaǵlÍWMaT
I BÓlIM
lar. 
Haywanlardı jáne omırtqa baǵanasınıń rawajlanıwına qarap 
omırtqasızlar hám omırtqalılar (xordalılar)ǵa ajıratadı.
Haywanlardıń xordalılar tipinen basqa barlıq túrleriniń wá-
killeri 
omırtqasız haywanlar
bolıp esaplanadı.
Bir kletkalılar tábiyatta keń tarqalǵan. Ádette, bir kletka-
lılardıń denesi citoplazma hám bir yamasa birneshe yadrodan 
quralǵan. Citoplazma juqa sırtqı membrana menen qaplanǵan. 
(26-bettegi 
15-súwret).
kóp kletkalı haywanlarda tirishilik procesleri arnawlı organ
-
lar, toqıma hám kletkalarda ámelge asırılsa, bir kletkalılarda 
bolsa kletkalardaǵı organoidlar járdeminde ámelge asadı. Olar 
jalǵan ayaqlar, qamshılar yaki kirpiksheler járdeminde háreket 
etedi. kópshilik ápiwayı haywanlar organikalıq zatlar menen 
azıqlanadı.
Ápiwayı haywanlar kletkası bóliniw jolı menen, yaǵnıy 
jınıssız hám jınıslı jollar menen kóbeyedi. Sırtqı ortalıqtıń hár 
túrli tásirlerine ápiwayı hay wan lardıń qaytaratuǵın juwap reakci
-
yası tiykarınan háreket etiw arqalı ámelge asırılıp, ol 
taksis
dep 
ataladı. Ápiwayı haywanlardıń áhmiyetli biologiyalıq qásiyet leri-
nen biri qolaysız sharayatta 
cista
payda etiwi bolıp esap lanadı.
kóp kletkalı haywanlardıń denesi hár qıylı dúzilistegi hám 
hár túrli jumıslardı atqaratuǵın san-sanaqsız kletkalardan qural-
ǵan. Olar ǵárez sizlikti joǵaltıp, pútin bir organizim niń ayırım 
quramlıq bólimleri retinde xızmet kórsetedi. kóp kletkalılar 
quramalı individual rawajlanıw menen sıpatlanadı. Tuqımlanǵan 
máyek kletkadan (partenogenezde tuqımlanbaǵan máyek kletka-
sınan) jetilisken organizm qáliplesedi. Bunda tuqımlanǵan má-
yek maydalanıp, payda bolǵan kletkalardıń ajıralıwı nátiyje-
sinde hámile japıraqları hám baslanǵısh organlar qáliplesedi 
(IV-bólimge qarań).
1.
Haywanlar basqa tiri organizmlerden qanday qásiyetleri
menen ayırıladı?
2.
Haywanlardıń tábiyat hám insan tirishiligindegi roli neler-
den ibarat?
3.
Haywanat dúnyası qanday toparlarǵa bólinedi?
http:eduportal.uz

---

28
orgANIkAlÍ
Q dÚNYa HaQQÍNda MaǵlÍWMaT
I BÓlIM