Ózbekstan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministrligi

Kartanıń, atlastıń 
tiykarǵı wazıypası 
neden ibarat? 
a) Til faktlerin anıqlaw 
b) Til faktlerin hám olardıń bóliniwlerin 
anıqlaw 
v) Tillik ózgesheliklerdi kórsetiw 
g) Dialektlik ózgesheliklerdi anıqlaw 
Qaraqalpaq 
tiliniń 
dialektologiyalıq 
atlası óziniń qurılısı 
boyınsha neshe 
bólimnen ibarat? 
a) Eki 
b) Úsh 
v) Tórt 
g) Bes 
 
Leksikalıq ózgeshelikke iye dialektizmler sózligi
 
Dialektte 
Ádebiy tilde 
birgene 
bir ǵana 
bir sıńar uwıs // sańurıs 
qosıwıs 
samay 
sheke 
Payqaslaw 
bayqaw, ańlaw 
selqos kútip alıw 
jaqtırmaw 
bekiniw 
toqtaw 
keseneden 
birden 
mánet 
miynet 
suwınıw 
suwıw 
qoynawlıraq 
jaqsı, payızlı 
nawalla túsinbew 
hesh nársege túsinbew 
58

---

7. QARAQALPAQ TILI DIALEKTLERINIŃ  
KLASSIFIKACIYASÍ 
 
Jobası: 
 
1. N.A. Baskakovtıń klassifikaciyası 
2. S.Vurmnıń klassifikaciyası 
 3. D.S. Nasırovtıń klassifikaciyası. 
 
Qaraqalpaq 
tiliniń 
dialektologiya 
tarawı 
ushın 
prof. 
N.A.Baskakovtıń  «Qaraqalpaq  tili»  miyneti  tiykarǵı  derek  bolıp 
esaplanadı.  Bul  miynet  qaraqalpaq  xalqınıń  awızeki  sóylew  tilin 
sistemalı túrde úyreniw, onı ilimiy  - teoriyalıq tiykarda sıpatlawdıń 
tiykarǵı  úlgisi  boldı.  Miynet  qaraqalpaq  tilindegi  dialektlik 
ózgesheliklerdi sistemalı túrde úyreniwde baslama boldı. 
Qaraqalpaq  tiliniń  dialekt  hám  sóylesimlerin  sistemalı  ráwishte 
hár  tárepleme  úyreniw  1960  –  jıllardan  baslandı.  Bul  dáwirde 
qaraqalpaq  dialektologlarınıń  aldında  turǵan  eń  birinshi  wazıypa  – 
bul  tildegi  dialektler,  sóylesimler  boyınsha  tez  materiallar  jıynaw, 
onı  monografiyalıq  baǵdarda  jazıw  jumısı  boldı.  1960  –  1963  – 
jıllarda  Qaraqalpaqstannıń  kópshilik  rayonlarına  ekspediciyalar 
shólkemlestirilip,  bunda  respublikanıń  barlıq  aymaqları  izertlendi. 
Nátiyjede, qaraqalpaq tiliniń dialekt hám sóylesimleri boyınsha bay 
materiallar  jıynalıp,  bul  materiallar  bunnan  bılay  izertlewler,  jeke 
máseleler  ushın  ilimiy  baza  bolıp  xızmet  etti.  Qaraqalpaq  tiliniń 
Moynaq  hám  Taxtakópir  sóylesimleri  boyınsha  jámáátlik 
izertlewlerde xalıqtıń awızeki sóylew tilinen bay materiallar jıynaldı. 
Bul  dáwirde  O.Dospanovtıń  «Qaraqalpaq  tili  qubla  dialektiniń 
leksikası»,  T.Begjanovtıń  «Qaraqalpaq  tili  Moynaq  govorınıń 
leksikası»,  O.Bekbawlovtıń  «Qaraqalpaq  tili  qubla  dialektiniń 
fonetikalıq ózgeshelikleri» atlı kandidatlıq dissertaciyaları menen bir 
qatarda  H.Hamidovtıń  «XVIII  –  XIX  –  XX  ásirlerdegi  nızam 
hújjetleriniń  tili  hám  onıń  házirgi  qaraqalpaq  tiline  qatnası»  atlı 
miynetleri jarıq kórdi.