Ózbekstan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministrligi

Qaraqalpaq tili dialektologiyalıq 
atlasınıń setkası
 
 
Rayonlar 
Awıl atamaları hám olardıń indeksleri
 
Arq
a d
ia
le
k
tl
ik
 pun
k
tl
eri
 
1.Moynaq 
1.Marat  
2.Tikózek  
 
3. Shege 
4. Qazaq 
dárya 
 
2.Qońırat  
5.Muzaffar  
6. Balıqshı  
 
7. Sorkól  
8. Marqabay 
terek 
 
3.Qanlıkól  
9.Arzımbet 
qum  
10.Baymaqlı   11.Teristamǵalı  
4.Shomanay  
12.Saǵır  
13.Ketenler  
14.Toǵızaq 
awıl  
5.Xojeli  
15.Ivan jap  
16.Qaratereń   17. Sábik  
6.Nókis  
18. Nazarxan  
19.Aqmanǵıt   20. Samanbay  
7. Kegeyli  
21. Estek  
22. Keneges  
23. Qarasıyraq  
24.Qálli jaǵıs  
25.Áyteke  
 
8.Shımbay  
26. Taylaq 
(Q.Áuezov)  
27.Qamısarıq 
(Oktyabr s/x)  
28. Biyik 
meshit (Mayjap 
s/x)  
29. Baqlı qıtay   30. Bessarı  
31.Buydalı  
9.Taxtakópir  
32.Teńgeshash
qan (Kalinin 
s/x)  
33.Toybergen 
(Moskva s/x)  
34. Qarabuǵa 
(A. Dosnazarov 
s/x)  
35. Qara oy 
(Ózbekstan 
s/x)  
36. Diyxan 
awıl  
 
Qub
la
 d
ia
lekt
lik
 
p
u
n
k
tle
ri
 
10.Ámiwdárya   37.Qıran  
38. Qıtay  
39.Qılıshbay  
11.Beruniy  
40.Tallıq  
41.Shımam  
42. Iyshan 
(Shabbaz)  
43. Sarkop  
44. 
Mayemgen  
 
12.Tórtkúl  
45. Hámirabad   46.Kelteminar   47.Dosbay  
48. Aqbaslı  
49.Aqqamıs  
 
 
53

---

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Qaraqalpaq  tilindegi  dialektlik  ózgesheliklerdi  kartada  belgilew 
hám  solar  tiykarında  tildiń  dialektologiyalıq  atlasın  dúziw  túrkiy 
• Marat 
• Tikózek 
• Shege 
• Qazaqdárya 
Moynaq
 
• Muzaffar 
• Balıqshı 
• Sorkól 
• Marqabay terek
 
Qońırat
 
• Arzımbet qum 
• Baymaqlı 
• Teristamǵalı 
Qanlıkól
 
• Saǵır 
• Ketenler 
• Toǵızaq 
awıl 
Shomanay
 
• Ivan jap 
• Qaratereń 
• Sábik 
Xojeli
 
• Nazarxan  
• Aqmanǵıt  
• Samanbay 
Nókis
 
• Taylaq (Q. 
Áwezov)  
• Qamısarıq 
(Oktyabr s/x),  
• Biyik meshit 
(Mayjap s/x),  
• Baqlı qıtay,  
• Bessarı,  
• Buydalı  
Shımbay
 
• Teńgeshashqa
n (Kalinin s/x) 
• Toybergen 
(Moskva s/x) 
• Qarabuǵa 
A.Dosnazarov 
s/x) 
• Qara oy 
(Ózbekstan 
s/x) 
• Diyxan awıl 
Taxtakópir
 
• Estek  
• Keneges  
• Qarasıyraq  
• Qálli jaǵıs  
• Ayteke  
Kegeyli
 
• Qıran  
• Qıtay  
• Qılıshbay 
Ámiwdár
ya
 
• Tallıq  
• Shımam  
• İyshan 
(Shabbaz)  
• Sarkop  
• Mayemgen  
Beru
niy
 
• Hámirabad 
• Kelteminar 
• Dosbay 
• Aqbaslı  
• Aqqamıs 
Tórtk
úl
 
54

---

tilleri  dialektologiyalıq  atlasınıń  tiykarǵı  bir  bólimi.  Qaraqalpaq 
tiliniń  dialektologiyalıq  atlasında  tildegi  fonetikalıq,  leksika  – 
semantikalıq  morfologiyalıq,  sintaksislik  ózgesheliklerdiń  barlıq 
aymaqtaǵı  taralıw  shegaraları  kórsetiledi.  Qaraqalpaq  tiliniń 
dialektologiyası, 
onıń 
lingvogeografiyası 
tildegi 
dialektlik 
belgilerdiń 
geografiyalıq 
taralıwın, 
shegaraların 
úyrenedi. 
Lingvogeografiyanıń  kelip  shıǵıwı  úlken  milletlik  dialektologiyalıq 
atlaslardı  dúziwdegi  jumıslardıń  nátiyjesi.  Atlas  dúziwde  sheber 
islengen  joba  hám  hámmege  birdey  baǵdarlama  bolıwı  kerek. 
Dialektologiyalıq atlas dúziwde til qubılısları bizde aldın - ala belgili 
bolıp,  endi  sol  dialektlik  ózgesheliklerdiń  aymaqlıq  jaylasıwların 
anıqlawǵa tuwra keledi. Kartanıń, atlastıń tiykarǵı wazıypası tildegi 
faktlerdi 
hám 
olardıń 
bóliniwlerin 
anıqlawdan 
ibarat. 
Dialektologiyalıq  atlasqa  materiallar  jıynawda  taza,  baǵdarlamada 
kórsetilmegen  qubılıslardıń  da  ushırasıp  qalıwı  múmkin.  Hár  bir 
tillik  ózgesheliklerge  jıynalǵan  mısallar  qansha  kóp  bolsa,  solar 
tiykarında  islengen  juwmaqlar  da  isenimli  boladı.  Kartalastırıwda 
izertlenetuǵın obektlerdi tańlaw úlken rol oynaydı. Dialektologiyalıq 
atlastı  dúziw  ushın  materiallardı  dástúrli  sóylesimde  sóylewshi 
adamlardan jıynaǵan maqul. Materiallardı úlken jastaǵı adamlardan 
hám sol aymaqta jergilikli otırıqshı adamlardan jıynaw talap etiledi. 
Sóylesimge  tán  bunday  ózgeshelikler  úlken  jastaǵı  adamlardıń 
qolında  tárbiyalanǵan  mektep  jasına  deyingi  balalardıń  da  sóylew 
tilinde  ushırasadı.  Bul  dástúrli  tiptegi  sóylew  tili  ele  ádebiy  tildiń 
tásirin jeterli dárejede óz boyına sińirmegen. Kartalastırıwda birinshi 
gezekte  usınday  sóylesimde  sóylewshilerdiń  kúndelikli  turmıstaǵı 
sóylew tilinen materiallar toplaw kerek.