Ózbekstan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministrligi

3. Rus tilinen hám rus tili arqalı basqa tillerden kirgen sózler. 
Qaraqalpaqstannıń  arqa  rayonlarında  ásirese,  Moynaqta  jasaytuǵın 
qaraqalpaqlardıń  tilinde  rus  tilinen  kirgen  sózler  basqa  rayonlarda 
jasawshı  jergilikli  xalıqtıń  sóylew  tili  menen  salıstırǵanda  kóp 
96

---

qollanıladı. Bul sózlerdiń barlıǵı jańa texnikaǵa, mádeniy turmısqa, 
awıl  xojalıǵına,  mádeniy  aǵartıw  islerine,  densawlıqtı  saqlawǵa, 
sawda islerine, transportqa, baylanıs islerine, áskeriy xızmetke, sport 
tarawına  hám  siyasiy  basqarıw  islerine  hám  t.b.  baylanıslı  kirip 
jergilikli xalıq ózleriniń qatnas jasaw quralı retinde paydalanadı. Bul 
sózler  jergilikli  xalıqtıń  sóylewinde  ádebiy  tildegidey  (rus 
tilindegidey)  bolıp  aytılmay,  bir  qansha  fonetikalıq  ózgeshelikler 
menen aytıladı.  
Moynaq  sóylesiminde  balıqtı  awlaw  hám  óndiriste  islep 
shıǵarıwǵa  baylanıslı  qollanılatuǵın  rus  tilinen  kirgen  sózler 
tómendegidey  ózgeshelikke  iye.  Mısalı:  kánserzawıt  (konservnıy 
zavod), piyrom (priёm), rágushki (rakushka) hám t.b. 
Bilimlendiriw  tarawına  baylanıslı  qollanılatuǵın  sózler:  Írayona 
(RayONO), úshkúl (shkola), káliydol (koridor) hám t.b. 
Sport tarawına baylanıslı qollanılatuǵın sózler: Dámki (shashka), 
aptamat (avtomat), páweski (povestka) hám t.b.  
Solay  еtip,  hár  qanday  tildiń  sózlik  quramı  ishki  hám  sırtqı 
resurslardıń  esabınan  bayıp  otıradı.  Ádebiy  tildegi  sıyaqlı 
dialektlerge  de  basqa  tillerdiń  sózleri  ózlesedi.  Bunday  sózler 
álbette, dialektlik ózgeshelikler menen qollanıladı. 
 
Sorawlar 
1.  Dialektlik  sózler  kóbirek  qanday  ózgeshelikler  menen 
qollanıladı? 
2. Túrkiy emes tillerdiń elementleri degen ne? 
3. Basqa tillerdiń sózleri dialektke ne sebep ózlesedi?