Ózbekstan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministrligi

 
Sorawlar 
1. Qaraqalpaq tiliniń dialektologiyalıq atlasına neshe punkt saylap 
alınǵan? 
2. Dialektologiyalıq atlastı dúziwde qatnasqan ilimpazlar kimler? 
3. Dialektologiyalıq atlastıń, kartanıń áhmiyeti. 
4. Arqa hám qubla dialekttiń ózgesheliklerin kórsetiń? 
  
 
 
55

---

TAYANÍSH TÚSINIKLER: 
Arqa dialekt
 – qaraqalpaq tiliniń arqa dialekti. 
Qubla dialekt
 – qaraqalpaq tiliniń qubla dialekti. 
Dialektologiyalıq  atlas 
–  belgili  bir  sistemaǵa  salınǵan 
dialektologiyalıq kartalardıń jıynaǵı.  
Dialektologiyalıq  karta
  –  tildegi  dialektlik  qubılıslardıń  taralıw 
aymaǵın kórsetetuǵın karta. 
 
6.1. Shınıǵıw. 
Dialektlik sózlerdiń qaysı dialekt yaki sóylesimge 
tiyisli ekenligin anıqlań hám olardı kartaǵa jaylastırıń.
 
Kún de jılıta qoymadı, – dep gúbirlendi ózinen ózi. 
Shıpshań
 on 
jılǵa  qaraptı  –  á  shalabımnıń  shayqalǵanına!...  Búytip  júrgenshe, 
elsiz,  watansız…  Bas  -  basımızǵa  kettik  –  á!...  Onıń  óle  qalıwdı 
oylaǵanı  bir  búgin  emes,  óle  almay  júr.  Jańa  óle  jaq  bolǵanda  bir 
úmittiń ushlıǵı tabılıp: áy, yaǵa!  
–  Sadaǵań  keteyin,  qaraqalpaǵım,  tilińnen  ketsin  sadaǵam!... 
Elden  de  adam  kórer  kúnler  bar  eken  ǵo!  –  dep  jılay  berdi,  jılay 
berdi. – Watan gedayı bolıp jasap atırǵanıma 
shıpshań
 jigirma bir jıl, 
endi  on  bir  kúnnen  tórt  aydıń  júzi  toladı,  –  dep  jılaydı.
 
Aydawshı 
iytti tınıshlandırıp, qapını ilip kirdi. Sóytti de, ótkelekten ótkelek, bir 
jaylardıń  túpkirine  aparıp,  dálizdiń  kún  shıǵarında  sańlaq  shıǵıp 
turǵan aynalı qapını nusqadı. Berdikárim kirdi. Ǵalı - gilemler tutılıp 
taslanǵan  jap  -  jaqtı  jay!  Qat-qabat  kórpesheler  tóselip,  ortaǵa 
xantaqta,  onıń  ústinde  mayı  tońlap  qalǵan  kábap,  murınǵa 
qıshqıllanıp  kelgen  sonıń  iyisi  me,  ya  kábapqa  sebilgen  sirke  me, 
bilmedi.  Tórlew  kerek  pe, 
usı  kárada
  turıw  kerek  pe, 
háyran,
  bunı 
tórletiw  ushın  ákelmegen  shıǵar.  Al,  áńgime  mınaw,  Shımbaydan 
kámsiya  shıǵıp,  jurttıń  sawatın  tekserip  kiyatır  shetinen!  Tómen 
tompıldap tús te qolına kitap alıp, balańnıń qasına bar! Usınnan túk 
sızbay  qalsań,  bizdi  tiriley  jerge  kómeseń!  –  dep,  Qurbannıń  úyine 
qaray  at  shawıp  ketti.  Qunnazar  aqsaqaldıń  xatkerin  qoya  berip, 
tánha  óziniń  búytip 
suwıt 
júrisine  qaraǵanda  komissiya,  anaw  - 
mınaw kórinbedi. 
Bul káraǵa
  óziniń  dım  keregi joqlıǵın  bilgen  Mádiyar  orınbasarı 
Qudaybergenge:  «bizlik  jumıs  bolsa  ózińiz  barsız  –  ǵo»  dedi  de 
keńsesine  ketip  qaldı,  ya  keńes  soramaydı,  ya  is  buyırmaydı, 
Allanazar  biybalanıń  da  basqa  jumıslarǵa  aynalısqısı  kelse  de, 
56

---

baǵanaǵı «bir ayda sawatlandırıw» máselesi qızıqtırıp otır. 
Qısı  boyı  atızdıń  nambar  tógispesi  gújigeni  menen,  bul  jumısta 
kóbinese  Jańabay,  Nazarbay,  Bazarbay  qusaǵan  awıldıń  jigerli 
ǵoshshaqları  bántdaǵı,  kempir-ǵarrı,  bala  -  shaǵa  qazıwdıń 
ǵalmaǵalına  shekem  pitegene 
damıl  tabatuǵın  edi. 
(Sh.S. 
«Xalqabad»)