Ózbekstan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministrligi

 
 
6
 
Доспанов 
У.Д.
 
Диалектная 
лексика 
каракалпакского 
языка 
в 
лингвогеографическом аспекте. Автореф. дис. докт. филол. наук. Ташкент, 1980. 
22

---

 
Qaraqalpaq  dialektologiyasınıń  tiykarǵı  baǵdarı  xalıqtıń  awızeki 
sóylew  tilin,  onıń  quramındaǵı  aymaqlıq  dialektlerdiń  fonetikalıq, 
leksikalıq  hám  grammatikalıq  ózgesheliklerin  esapqa  alıw,  olardı 
diaxroniyalıq  hám  sinxroniyalıq  jobada  izertlewden  ibarat.  Hár 
qanday  xalıq  yamasa  millet  tilindegi  dialektlik  yaki  sóylesimlerge 
tán  ózgesheliklerdi  úyreniw  –  anaw  yaki  mınaw  xalıqtıń,  millettiń 
tilin biykarlamaydı, kerisinshe, belgili xalıq, millet tiliniń qaliplesiw 
jaǵdayın,  tildiń  payda  bolıwındaǵı  etnikalıq,  tillik  elementlerdi 
anıqlawǵa,  ádebiy  tilin  dúziwge  járdem  beredi.  Tildegi  dialektlik 
ózgeshelikler  tariyxıy,  siyasiy-ekonomikalıq,  mádeniy  qarım-
qatnasıqlarǵa  baylanıslı  payda  bolatuǵın  tariyxıy  qubılıs.  Tilimizde 
saqlanıp  kiyatırǵan  dialektlik  ózgesheliklerde  xalıqtıń  quramına 
kirgen  urıw-qáwim  tilleriniń,  tásirlerdiń  hám  basqa  tuwısqan  tiller 
menen  qarım-qatnasıqlardıń  izleri  bar.  Xalıqtıń  awızeki  sóylew 
tilinen  materiallar  jıynaw,  ayırım  dialekt,  sóylesimlerdiń 
ózgesheliklerin  kórsetetuǵın  monografiyalıq  jumıslar  jazıw, 
dialektologiyalıq  sózlikler  dúziw,  lingvogeografiyalıq  baǵdarda 
izertlewler  júrgiziw  ushın  izoglosslardı  anıqlap,  dialektologiyalıq 
atlaslar  dúziw  kerek.  Bunday  dialektologiyalıq  izertlewlerdiń 
teoriyalıq hám ámeliy jaqtan áhmiyeti úlken: 
1.  Óziniń  bay  jazba  esteliklerine  iye  bolmaǵan  tillerdiń  tariyxın 
izertlewge,  bul  tillerdiń  dialektleriniń  payda  bolıw,  rawajlanıw 
tariyxın belgilewge járdem beredi.