Ўзбекистрн республикаси

7-8-амалиёт
Мавзу: Эксергетик баланслар ва эксергетик ФИК
Самарали ФИК
Эксергетик баланслар ва эксергетик ФИК
ЭКТТ ларни ўрганишда моддий ва иссиқлик балансларидан сўнг эксергетик баланс тузилади.
Эксергетик баланс ЭКТТда қайтмаслик оқибатида юз берган йўқотишларни кўзда тутиб, тизимнинг эксергетик ФИК 1 га тенг бўлган идеал тизимга қай даражада яқин эканлигини аниқлайди.
Оғирлиги m кг бўлган модда учун вақт бирлиги ичида ЭКТТ нинг энергетик баланси;
Σ E_1,i = Σ E_2,.i + Σ A_i + Σ ∆E_i
Σ ∆ E_i = Σ E_1,i – (Σ E_2,i + Σ A_i)
Бу ерда; Σ E_1,i ва Σ E_2,i – ЭКТТ га киритилган ва ундан чиқган барча энергияларнинг йиғиндиси.
Σ A_i – ЭКТТ да бажарилган ишлар йиғиндиси.
Σ ∆ E_i – ЭКТТ да эксергия йўқотишларининг йиғиндиси. Очиқ тизимларда; Е_v = 0.

ЭКТТ ларнинг мукаммаллигини эксергетик ФИК белгилайди

η_е = (Σ E_2,i + Σ A_i ) / Σ E_1,i = Σ E_1,i – Σ ∆E_i / Σ E_1,i
Агарда ЭКТТ қайтмасликдан йўқотишлар, яъни эксергиянинг йўқолиши кузатилмаса, яъни Σ ∆E_i = 0 бўлса у холда η_е = 1 бўлади.
Иборалар
ЭКТТ – бу энергетик жихозлари, кимё-техналогик жихозлар билан узвий боғланган холда фаолият кўрсатадиган тизим.
Эксергия – қайтмас жараён мобайнида модданинг атроф мухит билан қобилиятли иссиқлик манбаи сифатида бажарган максимал иши.
Эксергетик унумдорлик – барча турдаги эксергиянинг йиғиндисидир.
Эксергетик қувват – эксергия йиғиндисининг вақтга нисбати
Эксергетик баланс – тизимнинг эксергетик ФИК 1 га тенг бўлган идеал холатга қай даражада яқинлигини ифодалаб берувчи кўрсаткич.
Эксергетик тахлил – тизимдаги ишлаб чиқариш жараёнида бўладиган энергия сарфларини қандай қилиб қисқартириш имкониятини қидириш мақсадида олиб бориладиган тахлилдир.
Самарали ФИК деб – ташқи истеъмолчига берилган иссиқлик ва иш шаклидаги энергия миқдорини қурилмага берилган энергия миқдорига бўлган нисбатига айтилади.
η_ф = А_т.и. / q₁
А_т.и. – қурилмадан ташқи иситмага ўтадиган энергия.
q₁ – қурилмага берилган иссиқлик.
η_ф – тизимлардин ажратилган иссиқликнинг қандай улуши фойдали ишга айланганлигини кўрсатади.
Тўлик система иш қобилиятининг йўқолиши унинг алохида элементлари шу қобилиятининг йўқолишлари йиғиндисига тенг.
Σ ∆A^эктт = Σ ∆A_i
Ушбу ибора ёрдамида қайси элементда энергия йўқотиш катта бўлишини аниқлаш мумкин.