Ўзбекистоннинг энг янги тарихи

1990 йил 24 март куни бўлиб ўтган республика Олий Кенгашининг 
биринчи 
сессияси 
тарихига 
бир 
назар.Ўзбекистоннинг 
давлат 
мустақиллиги ва миллий истиқлолга эришуви халқимизнинг буюк тарихий 
ютуғидир. Мустақиллик — аждодларимиз берган мислсиз қурбонлар эвазига 
қўлга киритилган улуғ неъмат. «Мустақиллик бизни мустабид ва 
мафкуралашган тузум кишанларидан озод қилди, ўзбек халқига ўз юртида 
бошини баланд кўтариб юриш, ўз маданиятини ва анъаналарини, қадр-
қиммати, дини ва эътиқодини, она тили ва маънавиятини қайта тиклаш 
имконини берди»
4
.Гарчи Ўзбекистоннинг давлат мустақиллиги юридик 
тарзда 1991 йил 31 августдан эътироф қилинса-да, мустақиллик учун 
интилиш, кураш анча аввалроқ бошланган эди. Жумладан, 1990 йил 24 
мартда мустақиллик йўлидаги жуда муҳим ҳамда масъулиятли қадам 
қўйилди. Шу куни ўн иккинчи чақириқ Ўзбекистон ССР Олий Кенгашининг 
биринчи сессиясида Иттифоқдаги республикалар орасида биринчи бўлиб 
Ўзбекистон Республикаси Президенти лавозими жорий этилди. Бу тарихий 
воқеа эди. Шу ўринда айтиш жоизки, бундан ўн кун олдин, яъни 14 март 
куни СССР халқ депутатларининг навбатдан ташқари учинчи съездида СССР 
Президенти лавозимини таъсис этиш тўғрисидаги қонун қабул қилиниб, 
Михаил Сергеевич Горбачев бу вазифага сайланган эди.СССР таркибида 
(ҳудудида) иккинчи Президентнинг пайдо бўлишини Марказ ва унинг 
раҳбарияти қандай қабул қилганликларини бугун тасаввур қилиш қийин 
эмас, албатта. 
Ислом Каримов Компартия 1990 йиллар бошидаги ҳолатида тарихий 
анахронизмга айланганини, миллий суверенитетни мустаҳкамлаш йўлида ғов 
бўлиб қолганлигини жуда яхши тушунар эди. Лекин анча катта ҳокимият 
кучи ва жамиятда ўз таъсирига эга бўлган партия-давлат аппаратини 
бирданига енгиш нореал иш эканлигини ҳам чуқур англар эди. У 
Ўзбекистонда Компартиянинг мафкураси ва сиёсатини тубдан ўзгартиришга 
4
Каримов И.А. Янгичафикрлашваишлашдаврталаби. Т. 5. Т., 1997. Б. 104. 

---

ҳаракат қилиб, айни вақтда бошқарув ҳокимият тузилишини сақлаб қолиб, 
партияни қайта ташкил этиш йўлидан борди. Бунда Президентимиз халқнинг 
«Янги уй қурмай туриб, эскисини бузма» деган доно нақлига амал қилди. 
1991 йил августидаги воқеалардан кейин Ислом Каримов ташаббуси билан 
Ўзбекистон Компартияси тубдан ислоҳ қилиниб, мафкураси ва сиёсати 
мутлақо Янги бўлган Халқ демократик партиясига - парламент типидаги 
партияга айлантирилди. Ҳокимият аста-секин, аммо оғишмай партия 
маҳкамаларидан бошқача бошқарув тизимига: президент – ҳукумат – 
маҳаллий маъмурият (ҳокимиятлар) тизимига ўта бошлади. 
Ўзбекистонда Президентлик институтининг жорий этилиши давлатимиз 
раҳбари Ислом Каримов томонидан Ўзбекистоннинг давлат суверенитети ва 
мустақиллигига эришиш йўлида қўйилган тарихий қадам бўлиб, чинакам 
сиёсий ва маънавий жасорат намунаси эди.Хусусан, 1990 йил 20 июнда 
республика Олий Совети томонидан Мустақиллик декларацияси қабул 
қилинади. Бу мустақил давлатчилик сари интилишимизнинг иккинчи 
босқичидир.1991 
йил 
31 
августда 
Ўзбекистон 
Республикасининг 
«Ўзбекистон Республикасининг Давлат мустақиллиги асослари тўғрисида» 
Қонуни қабул қилинди. Мазкур Қонун Ўзбекистон Республикасининг 
Мустақиллик декларациясига ва Ўзбекистон Республикасининг Давлат 
мустақиллиги тўғрисидаги Баёнотига асосланиб, қабул қилинди. Қонуннинг 
1-моддасида қайд этилганидек, “Ўзбекистон Республикаси ўз таркибидаги 
Қорақалпоғистон Республикаси билан бирга мустақил, демократик 
давлатдир”. Қонунда Ўзбекистон халқи давлат ҳокимиятининг бирдан-бир 
асоси 
экани 
белгилаб 
қўйилди. 
Хусусан, 
унда 
«Ўзбекистон 
Республикасининг халқи суверендир ва у республикада давлат 
ҳокимиятининг бирдан-бир соҳибидир У ўз ҳокимиятини ҳам бевосита, ҳам 
вакиллик идоралари тизими орқали амалга оширади» (2-модда), 
дейилди.Давлат ҳокимиятининг конституциявий бўлиниш принципи 
Қонунда ўз ифодасини топди: «Ўзбекистон Республикасида Ўзбекистон 
Республикасининг Конституцияси ва унинг қонунлари устундир. Ўзбекистон 
Республикаси давлат идораларининг тизими ҳокимиятни қонун чиқарувчи,