«Ўзбекистон темир йўллари» датк

Bob VI. Po’lattemirbetonli oraliq qurilmalar va ularning hisobi


6.1. Po’lattemirbeton oraliq qurilmalar
Po’lattemirbetonli oraliq qurilmalarning o’ziga xos xususiyatlari. Po’lattemirbetonli oraliq qurilmalarning o’ziga xos xususiyatlari mavjud, ya’ni harakat qismining temirbetonli plitasini po’lat to’singa bikir mahkamlanishi, bunda plita to’sinlar bilan birgalikda ishlaydi, to’sin egilganda temirbeton plitada siqilish hosil qiladi, bu, o’z navbatida, to’sin ustki po’lat belbog’i kesim yuzasini birmuncha kamaytirish imkonini beradi, ustki bo’ylama belbog’lari bo’lmaydi, oraliq qurilmalarning gorizontal bikirligini oshiradi, po’lat sarfini 12...18% ga kamaytiradi (6.1-rasm).
Harakat ballastida bo’lgan po’lattemirbeton oraliq qurilmalari yaxshi ekspluatatsion sifatlarga ega, narxi ancha yuqori, mahnat talab va yig’ish muddati uzoq.
Harakat ballastida bo’lgan ko’prik ko’tarmasi yo’l relslari, kontrburchak, shpal, ballast hamda bort, trotuar va metall perilalari bilan temirbetonli plitalardan tashkil topgan (6.2-rasm).

6.1-rasm. Harakat ballastida bo’lgan po’lattemirbetonli oraliq qurilma:

a – fasad; b – ko’prik ko’tarmasi, temirbeton plita, to’sinning yuqori belbog’i va ostki bo’ylama belbog’larining tarxi

6.2-rasm. Harakat ballastida bo’lgan ko’prik ko’tarmasi: 1 – ballast; 2 – shpala;

3 – kontrburchak; 4 – yo’l relsi; 5 – perila; 6 – trotuar plitasi; 7 – konsolli bort;
8 – suvqochiruvchi quvur; 9 – temirbeton plita; 10 – tayyorlov, gidroizolyatsiya va himoya qatlam
Relsli yo’l shpal ostidagi ballast qalinligi o’zgarishi hisobida qurilish pod’yomi bilan yotqiziladi. Bunda shpal ostki tekisligidan suv ajratuvchi nuqtadagi himoya qatlam ustigacha bo’lgan masofa 20 sm dan kichik bo’lmasligi kerak.
Harakat ballastida bo’lgan ko’prik ko’tarmasining afzalligi ko’prik va unga kirishda yo’lning bir tekisligidadir, bu esa poyezdlar harakati uchun qulay sharoit yaratadi, yo’lni saqlash va ta’mirlashni osonlashtiradi. Kamchiliklariga xususiy og’irligining ancha kattaligi (39,2 kN/m³ gacha), ballast qatlami qalinligining kattalashishi va yo’l o’qining oraliq qurilma o’qiga nisbatan siljishi, gidroizolyatsiya va suv qochirgichlarni qurish va ta’mirlash murakkabligi, ballastda muz paydo bo’lishi mumkinligi kiradi.
Ko’prik ko’tarmasining temirbetonli plitasi monolit yoki yig’ma bo’lishi mumkin. Yaxlit plitalarni tayyorlash, ayniqsa yilning sovuq oylarida mehnat talabligini, qurilish muddati va narxini ancha oshishiga olib keladigan qolip, armatura, beton va gidroizolyatsiya ishlarini bajarishni talab etadi.
Zamonaviy temir yo’llarning temirbetonli oraliq qurilmalari ko’ndalang chokli yig’ma temirbetonli plitalardan tashkil topadi. Plita boltlarining hisobiy eni 4 mm , uzunligi 3 m va qalinligi o’rtasida 16 – 24 sm. Тemirbeton plitani po’lat to’sinlarning ustki belbog’iga mahkamlaydigan quyma detal va tirgaklarni joylashtirish uchun, to’sinlar ustidagi plitalar qalinligi kattalashtiriladi va kengaytiriladi. Plita kabel va boshqa kommunikatsiyalarni yotqizish, hamda trotuar plitasini o’rnatish va perilalarni mahkamlash uchun konsolli yon devorga ega.
Тemirbeton plita po’lat to’sinlarga ilmakli armaturali sterjenlar yoki halqa ko’rinishidagi egiluvchan ankerlar, qovurg’ali burchaklar, tavrlar, quvur yoki po’lat tilimlar bo’lagidan yasalgan bikir tirgaklar, hamda yuqori mustahkamli boltlar bilan mahkamlanadi.