Ўзбекистон тарихи хрестоматия

Замонбобо маданияти
Замонбобо – бронза даврида Зарафшон воҳасида тарқалган 
маданият. Замонбобо қабристони 1950 йилда Яҳё Ғуломов томонидан 
топилган, сўнг А.Асқаров томонидан ўрганилган. Замонбобо маданияти 
ёдгорликлари мил. ав. II мингйилликка оид
2
. 
Замонбобо қабристони Бухоро вилояти Қоракўл туманидан 15 км 
шимоли-ғарбда, Замонбобо кўлининг шимолий қирғоқларида жойлашган. 
Бу ерда 1950-1964 йилларда археологик тадқиқот ишлари олиб борилган. 
Жами 46 та қабр очилган. Қабрлар катакомба – лаҳад типида қазилган. 
Жуда кўп қабрларда иккита – эркак ва аёл скелети учрайди. Учта қабрда 
эркак ва аёл скелети билан бирга бола скелетиҳам топилган. 
Айрим қабрларда скелет ер сатҳидан 10-50 см, бошқаларида эса 70-
130 см чуқурликда жойлашган. Чуқур қазилган қабрлар бойлиги билан 
ажралибтуради. Замонбобо қабрлари сўнгги замонларда бузилган, чунки 
ҳамма скелет жуда ёмон сақланган, фақат 3 та қабрдаги суяклар анатомик 
тўлиқ сақланган ва бузилмаган. Бузилмаган шу қабрлар асосида айтиш 
мумкинки, Замонбобо маданиятида одамларни ёнбош қилиб, ғужанак 
ҳолда кўмиш одат бўлган. Бошлари шарқ ва шимол томонга қаратилган. 
Ҳар бир скелет олдида, унинг бош қисмида биттадан сопол идиш учрайди. 
Бир нечта қабрдан чақмоқтошдан ясалган пайконлар ҳам топилган. Аёллар 
скелетлари ёнидан кўплаб қимматбаҳо ва оддий тошлардан ясалган 
тақинчоқлар, битта қабрдан мисдан ясалган ойна, пичоқ, яна биттасидан 
цилиндр шаклидаги олтин мунчоқ топилган. 
Замонбобо маданияти қишлоқлари. 
Замонбобо маданиятига оид 
биринчи қишлоқ 1961 йилда топилган, 1961-1964 yillarda A.Asqarov 
tomonidan o‘rganilgan. U Zamonbobo ko‘lidan yarim km sharqda joylashgan. 
1
Аскаров. Сапаллитепа; Аскаров, Ширинов.
2
Гулямов,Аскаров, Исламов.

---

66 
Ёдгорлик баландлиги 4 м гача етадиган қум барханлари тагида қолиб 
кетган. 
Замонбобо қишлоғида одамлар ертўлаларда яшашган. Шундай 
ертўлаларнинг бири чўзинчоқ шаклда бўлиб, узунлиги 23,5 м, кенглиги 9 м 
гача, чуқурлиги 1 м гача боради. Ертўланинг умумий майдони 170 м
2
. 
Шундай катта ертўланинг битта эшиги бўлган, эшикнинг эни 50 см, 
узунлиги 2 м га тенг. Ертўла ҳудудида алоҳида-алоҳида жойлашган 
ўчоқлар, хўжалик ўралари топилган. Ертўла топилмалари чақмоқтошдан 
ясалган пайконлар, тегирмон тошлари, тошдан ясалган мунчоқлар, 
терракота-ҳайкалчалар ва кўплаб ҳайвон суякларидан иборат. 
Замонбобо қишлоғи атрофи мудофаа девори билан ўралган. 
Қишлоқнинг жануб томонида олиб борилган тадқиқотлар натижасида 2 м 
қалинликдаги, 40 м узунликдаги қалъа девори очилган. Девор 25-30 см 
гача сақланиб қолган. 
Замонбобо маданиятига оид иккинчи қишлоқ Замонбобо кўлидан 6-
7 км ғарбда жойлашган, лекин бу ерда йирик археологик тадқиқотлар олиб 
борилмаган.