Ўзбекистон тарихи хрестоматия

Яздигирд II нинг 453-454 йилларда эфталитларга қарши қилган юриши 
Егишэ. Еттинчи боб. 
Яна ўша уруш ва авлиё руҳонийларнинг азоб-уқубатлари ҳақида
1
 
“Шундай қилиб, ўша шоҳ ҳукмронлигининг ўн олтинчи йилида (у) яна 
буюк ғазаб ила кушонлар ўлкасига қўшин тортди. Вркандан чиқиб ва Апар 
мамлакатига кириб, у нахарар ва художўйларни Нюшапуҳ (Нишопур) шаҳар 
қалъасида худди ўша кишанларда ушлашни буюрди. Ўтган ерларида барча 
насронийларга даҳшат солар эди. 
Насронийларга хуфиёна мойиллик билдирган, улардан иштиёқ билан 
ҳақиқатни ўрганган (ўз хоҳиши билан шоҳ ҳукмига бўйсунган бўлса ҳам), 
шоҳона уруғдан бўлган Бэл исмли бир хон авлиёларнинг қийноғини кўрганда 
ичида жуда ҳам чўчиб кетар эди. Уларга, занжирбандларга ёрдам бера 
олмаётганлиги учун у Кушон шоҳи ҳузурига қочиб кетди. У ерга бориб, унга 
шоҳ Арман ўлкасига олиб келган барча мусибатлар ҳақида сўзлади. Унга хон 
қалъасининг вайрон этилганлиги ҳақида, қўшиндаги келишмовчиликлар ҳақида 
(чунки кўп қабилалар шоҳга бўлган ҳурматлари сабабли ажраб чиққан эдилар) 
гапириб берди. Орийлар мамлакатидаги норозиликлар ҳақида ҳам гапириб 
берди. 
Кушонлар шоҳи бу хабарни эшитганда, кўнглида бу одамга нисбатан 
унинг айғоқчи эканлиги ҳақида ҳеч қандай шубҳа туғилмади. Чунки бироз аввал 
у Язкерт кушонлар ўлкаси томон келаётганлигини эшитган эди ва Бэлдан тасдиқ 
топди, кучли қўл билан унга қарши чиқиш учун дарров қўшин тўплашга 
шошилди, чунки унга қарши очиқ тўқнашувда жанг қила олмаса ҳам, 
қанотлардан шоҳ қўшинига кўп қаттиқ зарбалар берди. Ва шундай сиқиб 
қўйдики, ҳатто кичик бўлинма билан уни мағлубиятга учратди, орқага 
чекинишга мажбур этди ва ўзикетидан қувиб, кўпгина шоҳона вилоятларни 
хонавайрон айлаб, ўз юртига қайтиб келди”. 
 
VII. Сосоний подшоҳи Перознинг (459-484) 
эфталитларга қарши олиб борган урушлари