Ўзбекистон табиий

Ўсимликларни муҳофаза қилиш
. Ўзбекистон ҳудудида чўл, 
адир, тоғ олди, тоғ ва баланд тоғ баландлик минтақалари ўсимлик 
қоплами тарқалган. Республика ҳудудида 4100 дан ортиқ ўсимлик 
тури бўлиб, шундан 577 таси доривор, 103 таси бўѐқли ва 560 таси 
эфир мойли. Ўсимликларнинг 10–12% муҳофазага муҳтож. Бундан 
ташқари мамлакатда, хусусан. Оролбўйида табиатни муҳофаза қилиш 
мақсадида иҳота ўрмонлари бунѐд этиш давом этмоқда. 
Сўнгги йилларда эса қурилиш материали сифатида 
фойдаланилувчи импорт ѐғоч кескин камайиши муносабати билан 
теракзорлар бунѐд этилмоқда. 
Бундан 40–45 йил муқаддам текисликдаги дарѐ ва сойлар 
қайирлари анча зич тўқай ва қамишзорлар билан қопланган бўлиб, 
тўқайларда туранғил, тол, жийда, юлғун каби дарахт ва буталар қалин 
ўсган. Кейинги йилларда тўғон, сув омборлари ва каналлар қурилиши 
авж олиб, дарѐ ҳамда сой сувлари кескин камайиши, сизот сувлари 
сатҳи тобора камайиб, уларнинг минераллашуви ва шўрлиги ортиши 
натижасида бу тўқайларнинг катта қисм қуриди (айниқса, қуйи 
Амударѐда). Республика яйловларининг ҳозирги аҳволи ҳам анча 
ташвишлидир. Буларнинг асосий сабаблари – яйловлардан нотўғри 
фойдаланиш, тоғ олди ва чала чўл зонасидаги катта-катта 
майдонларнинг асоссиз равишда ҳайдалиб, экинлар экилганлиги, 
чўлда – саксовул, тоғларда – арча каби қимматбаҳо дарахт ва бута 
ўсимликларининг кўплаб кесилиб кетганлиги, яйловда қўй, мол 
боқиш меъѐрига амал қилмаслик, янги ерларнинг ўзлаштирилиши, 
чўл зонасида янги-янги шаҳар ва йўллар қурилиб, янги конлар ишга 
туширилганлигидир. 
Ўзбекистоннинг ўрмон фонди, асосан, тоғ ўрмонларидан 
иборат бўлиб, табиатни муҳофаза қилишда муҳим аҳамиятга эга. Улар 

---

156 
ажойиб табиий манзара, ўзига хос соғлом микроиқлим яратади, сувни 
сақлайди ва тупроқни эрозиядан асрайди, атроф муҳитнинг 
санитария-гигиена ҳолатини яхшилайди. 
Ўрмонлар республика майдонининг 5,1% ини ташкил этади. 
Кейинги 30–35 йил мобайнида экологик вазиятнинг ѐмонлашуви 
сабабли Ўзбекистон «қизил китоби»га 147 ўсимлик оиласи 
киритилди. Буларнинг кўпи қимматбаҳо доривор ўсимликлардир. 
Республикамизда 1997 йилда «Ўсимлик дунѐсини муҳофаза қилиш ва 
ундан фойдаланиш ҳақида» қонун қабул қилинди.