Ўзбекистон табиий

Кўлларнинг баландлик минтақалари бўйлаб жойлашиши 
Дарѐ ҳавзалари 
0-500 
м 
500-1000 
м 
1000-
1500 м 
1500-
2000 м 
2000-
3000 м 
Амударѐ дельтаси 
ва қайири 
422 
- 
- 
- 
- 
Фарғона водийси 
7 
- 
2 
6 
21 
Чирчиқ ҳавзаси 
- 
5 
1 
3 
20 
Сурхондарѐ 
ҳавзаси 
19 
3 
- 
1 
4 
Қашқадарѐ 
ҳавзаси
4 
- 
4 
и 
2 
2 
Зарафшон ҳавзаси 
19 
- 
- 
3 
16 
4-жадвал 
Ўзбекистон кўллари ҳақида асосий маълумотлар (V. 10
6 
м
3
). 
Т 
р 
Кўллар 
Дарѐ 
ҳавзаси 
Денгиз 
сатҳидан 
баландлиги, 
м 
Сув 
сиғими 
10
6 
м
3
Сув юзаси 
майдони, 
км
2
Энг 
катта 
чуқур
лиги, 
м 

---

102 
1 Орол (1960) 
 
53 
1068000 
68 000 
68 
2 Орол (2000) 
 
32,6 
160 000 
22 500 
47,6 
3 Арнайсой 
Сирдарѐ 
237,5 
13485,5 
2000 
22 
4 Айдар 
Сирдарѐ 
237,5 
12037 
1309 
25 
5 Тузкон 
Сирдарѐ 
237,5 
1448,5 
515,8 
8,12 
6 Қурбонкўл 
Шоҳимар 
Дон 
1725 
1,17 
0,14 
13,4 
7 Сариқамиш Амударѐ 
4,3 
28500 
2850 
39,5 
8 Судочье 
Амударѐ 
53 
337 
9 Денгизкўл 
Зарафшон 
181,5 
2723,4 
267 
22 
Текисликдаги кўпгина кўлларнинг пайдо бўлиши дарѐларнинг 
эрозия ва аккумляция фаолияти билан боғлиқ. Булар эски ўзан 
ўрнидаги кўллар, дельтадаги кўллар, дарѐларнинг бош дарѐга етиб 
бормаслигидан ҳосил бўлган кўллардир.
Текисликда антропоген кўллар ҳам кўп. Улар асосан пастқам 
ерларга ташлама ва зовур-дренаж сувларининг ташлаб юборилиши 
натижасида вужудга келган. Масалан, Айдар, Сариқамиш кўллари. 
Ўзбекистоннинг текислик қисмида тектоник кўллар жуда кам, лекин 
улар катта кўллардир. Орол, Денгизкўл ана шундай кўллар. 
Текисликдаги катта кўлларга Амударѐ дельтасидаги Судочье ва 
Арнайсойни киритиш мумкин. 
Ўзбекистон тоғларидаги кўллар асосан тектоник, морена ва 
дарѐ ўзанини ѐнбағирлардан қулаб тушган жинслар тўсиб қўйиши 
натижасида ҳосил бўлган кўллардан иборатдир. Республикамизда 80 
га яқин тўғон кўллар бор. Қоратака, Кўккўл, Бадак Чирчиқ 
ҳавзасидаги энг катта тўғон кўллардир. Қоратака кўлида 70 млн м
3
гача сув йиғилади. Тўғонни сув уриб кетиши хафи бор кўлларга 
Ихноч, Шовуркўл, Қоратака ва Катта кўлларни киритиш мумкин. 
Тўғоннинг бузилиши оқибатида кўлдан бирдан кўп сув чиқиб кетиши 
катта сел тусини олади. Бундай селнинг халқ хўжалиги, аҳоли учун 
қанчалик зарарли экани маълум. Бунга 1998 йилда Шоҳимардон сойда 
бўлиб ўтган сел мисол бўлади. 
Ўзбекистон кўллари орасида шифобахш кўллар ҳам бор. 
Фарғона водийсидаги Ахсикент, Жиззах шаҳри яқинидаги Тузкон ва 
Денгизкўл ана шундай кўллардир. 
Ўзбекистондаги энг катта кўл Орол денгизидир.