Ўзбекистон рсспубликаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро давлат университети

АСОСИЙ ҚИСМ
Умумий масалалар
Тилшунослик методологияси масалалари. Тилшуносликда эмпирик ва назарий босқичлар. Тадқиқ объекти ва предмети. Тадқиқот манбаси. Тадқиқот методологияси ва унинг турлари. Формал мантиқнинг методологик роли. Диалектик мантиқ. Диалектиканинг методологик тамойиллари.
Лингвистик тадқиқ методлари. Синхроник формал-тавсифий метод. Қиёсий-чоғиштирма тавсифий метод. Қиёсий-тарихий метод. Статистик таҳлил методи. Компонент таҳлил методи.
Тилнинг назарий масалалари. Тил, лисон, нутқ. Лисоний парадигма. Лисоний зиддиятлар.
Тил ва жамият. Тил ва тафаккур муносабати. Тил ва мафкура. Тил сиёсати. Ўзбекистонда истиқлол ва тил сиёсати.
Тилларни таснифлаш асослари. Типологик тасниф. Тил типлари. Тилларнинг морфологик таснифи.
Қиёсий-тарихий тилшуносликнинг вужудга келиши ва ривожланиши. Ёш грамматиклар мактаби. Ф.де Соссюр таълимоти ва структурализм. Прага лингвистик мактаби.
Ўзбек тили тарихи
Ўзбек тили тарихи. Ўзбек халқи ва тили тарихи, унинг ўрганилиш даражаси. Ўзбек халқи ва тилининг шаклланиши. Ўзбек тили тарихини даврлаштириш масаласи.
Ўзбек халқ тили тараққиётининг илк даври. Бу давр адабий тилининг хусусиятлари. “Девону луғотит турк” асарининг тарихий ва илмий аҳамияти. “Қутадғу билиг”, “Ҳибат ул-ҳақойиқ” асарларининг тили ва услуби.
Алишер Навоий ўзбек адабий тилининг асосчиси. Алишер Навоийнинг она тили ривожига қўшган буюк хизматлари. Шоир асарлари тилида лексик ва грамматик меъёрларнинг белгиланиши. “Муҳокамат ул-луғатайн” ва унинг ўзбек тили тараққиётида тутган ўрни. Ўзбек адабий тили тараққиётини ўрганишда Бобур асарларининг аҳамияти.
Ўзбек тили лексикаси, грамматикаси ва функционал услубларида бўлган ўзгаришлар, янгиликлар.


Ўзбек тилшунослиги тарихи
Ўзбек тилшунослиги шаклланишининг илк даври. Абу Наср Форобийнинг (873-950) лингвистик қарашлари. Унинг ҳиссий ва идрокий билиш, умумийлик-хусусийлик диалектикаси хусусидаги қарашлари.
Абу Райҳон Берунийнинг (973-1048) лингвистик қарашлари. Унинг “Сайдана” асари таҳлили. Асарда 4500 дан ортиқ турли хил ўсимликлар номларининг изоҳланиши. Асарнинг луғат таркиби.
Ибн Синонинг (980-1037) лингвистик қарашлари. “Асбоби ҳудуд ал ҳудуд” асари ҳақида. Асарнинг умумий фонетика масалаларига бағишланганлиги. Ибн Синонинг А.С.Трубецкойдан бир неча аср олдин коррелятив ундошларни ажратишга эътибор берганлиги (к-г, қ-ғ).