Ўзбекистон республикасиолий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро давлат университети

она қорни(вужуди), оила, устоз, жамоа
каби омиллар орқали 
изоҳлангани яқол намоён бўлади(1-иловага қаранг). 
Шоир инсон борасида фикр юритар экан: “Тан – 
меҳмонхонага
ўхшайди чунки, унга фикр келади”
1
ва бу 
шахснинг шаклланишига асосий манба ҳисобланади. “Тан – 
асалари сандиғига
ўхшайди чунки, ичи мум ва бол каби тўлиқ”
2
ва бу шахснинг тарбияланганлигидан далолат беради. “Тан – 
ҳаммом
чунки, унда руҳ, ақл ва нафс иссиқлиги мавжуд”
3
бўлиб 
иссиқлик албатта ташқи таъсирсиз нарса ва ҳодисаларнинг 
таъсирисиз намоён бўлмайди ва бу албатта шахснинг 
ижтимоийлашувини намоён этади.
Бундан ташқари, шоир ақлга эътибор қаратиб, ҳамиша 
ақлни 
созлаш
ва ақл 
нисбатида гапириш
лозимлигини 
уқтиради
4
.
Румий қарашларида руҳ(жон) – тетиклик, поклик, 
баркамоллик, етуклик
5
рамзи саналиб, қалб – ҳирс, шаҳват, 
жоҳиллик, бадниятлик васфини жиловлай олсагина 
“вужуди 
маънавий”
6
яъни “маънавий баркамол”ликка эришади. Айниқса 
аллома, руҳни ривожлантириб бориш ва уни жисм(нафс)га 
йўлбошчи қилиш лозим, деб ўқтиради. Демак шоир нафсни 
ўлдириш эмас уни тарбиялаш лозимлигини, инсон ҳар он ўзини 
мунтазам назорат қилиб бориши зарурлигини, шаклимиз 
мазмунимизга мос бўлиши лозимлиги ғоясини олға суради. 
Румий томонидан изоҳланган маънавий вужуд яхшилик ва 
ёмонлик кураши натижасида шаклланади ва камол топади. 
Шундай экан, тадқиқот натижасида алломанинг маънавий-
ахлоқий тарбияга оид қарашларида ифодаланган ижобий ва 
салбий хислатлар имкон қадар аниқлаш ва таснифлашга ҳаракат 
қилинди.
1
Румий Жалолиддин. Маснавийи маънавий. – Т., 2010. – (618-бет). 
2
Румий Жалолиддин. Ичиндаги ичиндадур. – Т., 2003. – (186 -бет). 
3
Румий Жалолиддин. Ичиндаги ичиндадур. – Т. 2003. – (46- бет). 
4
Фиш Радий. Жалолиддин Румий: Тарихий биографик роман. – Т. 1986. – (22-
бет). 
5
Румий Жалолиддин. Маснавийи маънавий. – Т. 2010. – (846-бет). 
6
Румий Жалолиддин. Маснавийи маънавий. – Т. 2010. – (501-бет). 

---

7