|
4. Qo’shish va ayirish amallarini o’rganishga tayyorlash.
Masalan: Nargizaga onasi 4 ta katakli, 5 ta yo‟lli daftar berdi. Nargizaga onasi
nechta daftar berdi?
Bolalarni qo‟shish va ayirish amallarini o‟rganishga tayyorlash maqsadida
berilgan ikki to‟plamni birlashtirishga doir va to‟plam qismini ajratishga doir
mashqlar bajariladi.
5. Raqamlarni yozishga tayyorlash.
Hoshiyalar, jiyaklar rasmini chizish bilan bog‟liq bo‟lgan mashqlar raqamlarni
yozishga tayyorlash imkonini beradi. Bunday mashqlar 1- sinf darsligining dastlabki
har qaysi sahifasida berilgan. Bu mashqlarni bajarish bilan o‟quvchilar ruchkani
to‟g‟ri tutishni, satrni ko‟rishni, sahifaga yozuvni joylashtirishni o‟rganadilar.
Dasturda 1- sinf uchun matematikada birinchi mavzu birinchi o‟nlik sonlarini
nomerlashdan iborat. Bu mavzu ustida ishlashda o‟qituvchining vazifasi bolalarda
sanoq malakasini hosil qilish, ularda birinchi o‟nta son haqida tasavvur shakllantirish
son bilan, uning nomi raqamlar yordamida bosma va yozma belgilanishi orasida
moslik o‟rnatish malakasini tarkib toptirishdan iborat, o‟quvchilarni sonlarning
natural qatorining ba‟zi xossalari bilan, sonlarning tarkibi bilan tanishtirishdan iborat.
Birinchi o‟nlikning har bir soni bilan tanishishda quyidagi savollardan
foydalanish mumkin:
1. U yoki bu son qanday hosil qilinishi mumkin?
Birinchi o‟nlikning har bir soni o‟zidan oldingi songa birni qo‟shish bilan va
o‟zidan keyingi sondan birni ayirish bilan hosil qilinishi kerak. Bu o‟quvchilarga
sonlarning qatordagi ketma-ketligini o‟sib berish tarkibida ham, kamayib berish
tarkibida ham o‟zlashtirish imkonini beradi. Birinchi o‟nlik sonlari ikki
qo‟shiluvchidan tashkil topish ham, alohida birliklardan tashkil topish ham mumkin.
2. Son qanday ataladi va u bosma va yozma raqamlar bilan qanday yoziladi?
Bolalar oldin bosma raqamlar bilan tanishadilar, ular predmetlarning tegishli
to‟plamlari yoniga o‟rnatib qo‟yiladi.
3. Berilgan son sonlarning natural qatorida qanday o‟rinni egallaydi?
6
Bunda bolalarga quyidagi savollarga javob topa olishga o‟rgatiladi. Berilgan son
sonlar qatorida qaysi sondan keyin uchraydi, qaysi sondan oldin keladi, sonlar
qatorida berilgan sonning o‟rni egallaydi.
2.Natural qatorning birinchi sonlari bilan tanishtirishda o‟quvchilar oldin tevrak-
otrofdagi narsalar va ularning tasvirlari bilan ish ko‟radilar. (doirachalar, olmalar,
mashinalar). Katta sonlar 6, 7, 8, 9, 10 sonlar bilan tanishtirishda predmet
ko‟rsatmalilikdan foydalanish o‟rgatiladi yoki sonli zinapoyachadan foydalanish
mumkin.
3.Birinchi o‟nlik sonlarini o‟rganishda shu sonlarning tarkiblarini qarashga oid
ishlar o‟rgatiladi. Bunda 2–5 sonlariga nisbatan bu sonlarning ikki qo‟shiluvchidan
iborat tarkibini eslab qolishga qoid ishlar qilinadi. 6–10 sonlariga nisbatan ishlar esa
“10 ichida qo‟shish va ayirish” mavzusini o‟rganishda davom ettiriladi. Sonlar
tarkiblarining har xil hollarini ko‟rsatish uchun didaktik materialdan, rasmlardan, har
xil jadvallardan, kvadratlardan foydalanish mumkin.
Sonlar tarkibini mustahkamlash va takrorlashda “O‟ylab top!”, “Estofeta”,
“Arifmetik labirint” kabi o‟yinlardan foydalaniladi.
Masalan: “O‟ylab top!” o‟yinini o‟tkazishda bolalarga 8 sonini qanday ikki
qo‟shiluvchidan hosil qilish mumkinligini topish taklif qilinadi. Eng ko‟p holni
topgan o‟quvchi yutib chiqadi. 1–10 sonlari bilan tanishilganidan keyin bolalar 0
raqami bilan tanishadilar. Buni quyidagicha o‟rgatish mumkin. Partaga uchta sanoq
cho‟pini qo‟ying. 1 tasini oling. Nechta qoldi? (2). Yana bittasini (doirachani) oling.
Nechta qoldi? Yana bittasini olinsa, nechta qoladi? (Bitta ham qolmadi). Oxirgi
misolni yozing. 1-1=0 soni chiqadi. 0 soni bitta ham predmet qolmaganini ko‟rsatadi.
SHundan keyin 0 soni 1 soni bilan taqqoslanadi va 0<1 ekani o‟rgatiladi.
O‟quvchilarga “0 soni sonlar qatorida 1 dan oldinda turishi kerak” degan xulosa
chiqarishga o‟rgatadilar. Demak, 10 ichida sonlarni nomerlashni o‟rganish natijasida
o‟quvchilar quyidagi bilimlar, malakalar va ko‟nikmalarni egallab olishlari kerak.
1) 1–10 sonlari nomlarini va ketma ketligini puxta o‟zlashtirish. Ularni o‟qish va
to‟g‟ri yozishga o‟rgatish.
2) Har qaysi sonning sonlar qatoridagi o‟rnini bilish.
3) Sonlarni taqqoslashni va “>, <, =” belgilardan foydalanib tegishli yozuvlarni
yozish.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
