Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги ўзбекистон республикаси

9-БОБ. ПАРДОЗБОП ЁҒОЧ АШЁЛАР
9.1.Умумий тушунчалар
Ёғоч ашёларнинг афзалликлари маълум, аммо улар бир қатор камчиликларга эга. Шу сабабли уларни ишлатишдан аввал уларнинг чидамлилигини ошириш чоралари кўрилади. Ёғочдан ишланган хар бир буюм, жихозлар лок-бўёқ ёки полимер смолалари бўялганда ёки антисептиклар, антипиренлар, смолалар шимдирилганда, унинг табиий хоссалари ўзгаради. Шу йўл билан мустаҳкам, пишиқ, биологик таъсирларга, ҳамда ҳароратга чидамли ва муҳим технологик хоссаларга эга бўлган қурилиш ашёлар олиш мумкин.
Ёғоч жинслар асосан 2 гуруҳга бўлинади: игна баргли ва япроқли.
Игна баргли ёғоч жинслар
Қурилишда ишлатиладиган ёғоч ашёларнинг асосий қисми игна баргли жинслардир.
Қарағай қандай тупроқли ерда ўсганлигига қараб икки хил бўлади: биринчиси қум тупроқли ерда ўсган дарахтнинг ёғочли қисми майда қатламли бўлиб, жуда зич, пишиқ ва сарғиш-қизил рангда қаттиқ бўлади, иккинчиси паст текисликдаги ўсадиган ёғочли қисми сарғиш, йирик ҳужайрали ва енгил бўлади. Қалин дарахтзорда ўсган қарағайнинг танаси тўғри ва кам шоҳли бўлади. Унда смола кўп бўлганлиги сабабли тез чиримайди ва нам таъсирига чидамли бўлади. Қарағай ёғочи қурилишнинг деярли ҳамма жойларида ишлатилади. Қарағай 350-500 йил яшайди.
Арча - ёғочлиги тўла пишган, оқ сарғиш ёки оқ қизғиш (ботқоқликларда ўсадиган тури) дарахт. Арча танаси тўғри, цилиндрсимон, аммо кўп шоҳли бўлади. Уни ёриш осон, қарағайга қараганда кам смолали, шунинг учун нам таъсирида тез чирийди. Қуруқ жойда ишлатиладиган арча ёғочи жуда узоқ вақт чиримай сақланади. Арча 350 йил яшайди. 80-150 йиллик арчалари қурилиш учун энг яхши ашёдир.
Тилоғоч - катта мағзли, қўнғир-қизғиш рангли, ёғоч қатламининг юпқалиги ва ўзагининг ранги билан тубдан ажралиб туради. Тилоғоч ёғочи кўп қатламли, пишиқ, оғир ва қаттиқ, нам ёки сув таъсирига чидамли ашё ҳисобланади. Унда смола кўп бўлганидан кемирувчилардан шикастланмайди. Тилоғоч гидротехник ва ер ости иншоотлари қуришда кенг ишлатиладиган ашёдир. Тилоғоч дарахтлар ичида энг тез ўсувчи, танаси тўғри, кам шоҳли жинс. Сувда кўп вақт сақланган тилоғоч ёғочи янада пишиқланади. Тилоғоч ёғочининг кўриниши тангенциал кесими бўйича бирмунча чиройли бўлса ҳам мебел саноатида кам ишлатилади. Бунга сабаб, унинг қаттиқлиги ҳамда таркибида смола кўплигидир.
Кедр - катта мағзли жинс. Кедр ёғочи оқ сарғиш, ўзаги эса сариқ-қизғиш рангларда бўлиши мумкин, йиллик қатлами юпқа, ўзи юмшоқ, аммо, етарли даражада пишиқдир. Кедр танаси тўғри ва узун. У 600-700 йил яшайди. Сифатига кўра кедр ёғочи қарағайга яқин туради. Қурилишда хода ва тилинган тахта ҳолида ва дурадгорликда ҳам кўп ишлатилади.
Пихта – мағзсиз ва кам смолали жинс. Унинг ёғочи қора қарағайнинг ёғочи сингари ғовак, енгил ва осон синувчан, сифати эса қора қарағайникидан пастроқ бўлади. Пихта кам смолали бўлганлигидан бошқа игнабаргли дарахтларга қараганда тезроқ чирийди. Пихта хода ва тилинган тахта холида ишлатилади.