Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги ўзбекистон республикаси

Қоришмага ранг берувчи пигментлар.
Табиий ёки кимёвий моддалар билан бўялган, сувда ва ишқорли муҳитга (цементли қоришма ёки бетон) чидамли, шунингдек, органик эритмаларда эримайдиган, ҳамда кукун ҳолатида (цемент заррачаларидан 100 марта кичик) суюқ боғловчилар билан осонгина аралашиб қоришмага ранг берувчи моддалар пигментлар деб аталади.
Рангли қоришмалар учун ишлатиладиган пигмент заррачасининг ўлчами 0,02-0,1 µ га тенг. У билан цемент рангини исталган кўринишда бўяш мумкин. Цементни тўйинган ҳолатидаги рангга келтириш учун цемент оғирлигига кўра: қизил пигмент учун 4%, қора бўлса 5%, сариқ пигмент бўлса 7% қўшиш керак.
Органик пигментлар кам ишлатилади. Чунки, рангни ялтироқлиги йил сайин хиралашади.
Маълумки, қоришма ёки бетон учун ишлатиладиган пигментлар фақатгина бетон ёки қоришма таркибидаги цемент заррарчаларигина ранглайди. Шу сабабдан, пигментни майдалик даражаси (г/см²) цементникидан катта бўлса, рангнинг ёйилиши ва чидамлилиги яхши бўлмайди. Бетон ёки қоришма юзаси бир текис, бир хил ранг билан бўялган бўлмоғи лозим.
Пардозбоп қоришмада ишлатиладиган рангли пигмент турлари ва уларнинг хоссалари 14.4-жадвалда келтирилган.
Пигмент қоришма билан обдон яхши аралашиши учун қоришма қорғичга аввало майда тўлдиргич кейин пигментли рангли цемент ва сув қўшилади (Пигментлар ҳақида маълумот китобни “Бўёқ ва лок” бобида тўла ёритилган).
Қоришма билан сувоқ қилинган юза рангини асосий кўрсатгичлари– ранглар туси, ёрқинлиги ва тўйинганлигидир.
Рангнинг туси тўлқин узунлиги билан ўлчанади.
Ёрқинлик кўрсаткичи рангли сувоқ юзадан қайтган ёруғлик оқимининг, тушаётганига нисбати билан ифодаланадиган қайтариш коэффициенти ёрдамида аниқланади.


Рангли цемент олишда қўшиладиган пигментлар
14.4-жадвал

Пигмент номи	Ранги	Техник хоссалари		Пигмент сарфи,% (цемент оғирлигига нисбатан)
		Кислотага чидамлилиги	Бўяш хусусияти
Охра	Сариқ	паст	ўртача	10...12
Умбра	Жигарранг	паст	юқори	10...12
Сурик	Қизил	ўртача	ўртача	10...12
Мумия	Қизил	ўртача	ўртача	10...12
Графит	Кулранг	юқори	ўртача	4...6
Хром	Яшил	ўртача	ўртача	5...6
Ультрамарин	Ҳаворанг	паст	ўртача	5...8

Рангнинг тўйинганлиги бу бир хил ёрқинликда хроматик рангларнинг ахроматикдан фарқи. Тўғри танланган сувоқбоп рангли қоришмаларнинг эстетик хоссалари инсон кайфиятига ижобий тасир этишлигини мутахассислар томонидан юқори баҳоланади. Безакли пардозбоп қоришмаларнинг ранглар бойлиги жуда катта. Амалда энг кўп ишлатиладиган 85% пигментлар табиий ҳолатда ранглаш хоссасига эга. Масалан: 30-40% пигментлар яшил, 5-10% сариқ, 10-20% қизил-қўнғир, 10-15% ҳаво ранг, 3-10% бинафша ранглар шулар жумласидандир.

Ранглар спектрида нур қайтарилишини сувоқбоп қоришмаларида аниқлаш қийин.
Девор юзаси қоришма билан сувалганда бир рангли (масалан оқ цемент, гипс) ва кўп рангли (турли ранг ҳосил қилувчи минераллар) турларга ажратиш мақсадга мувофиқ.
Кўп рангли сувоқда ўртача рангни топиш зарур. Ўртача рангни инсоннинг қабул қилиш аниқлиги сувоқ юзасининг донодорлиги ва рангларни кескин фарқ қилишига боғлиқ. Масалан, сувалган деворнинг донодор юзалар ранги 2-3 метрдан кўзга ташланади.
Девор юзаси ахроматик ва хроматик ранг турларга ажратилади.
Ахроматик рангли сувоқ юза асосий безак кўрсаткичига унинг (3,5 дан 89% гача ўзгарадиган) ёрқинлиги киради. Хроматик рангдаги девор юза ранги ахроматик рангдагиларга қараганда чиройли.
Қоришма билан сувоқ қилинган юза рангини асосий қўрсатгичлари - ранглар туси, ёрқинлиги ва тўйинганлигидир.
Рангнинг туси тўлқин узунлиги билан ўлчанади.
Ёрқинлик кўрсаткичи рангли сувоқ юзадан қайтган ёруғлик оқимининг, тушаётганига нисбати билан ифодаланадиган қайтариш коэффициенти ёрдамида аниқланади.
Рангнинг тўйинганлиги бу бир хил ёрқинликда хроматик рангларнинг ахроматикдан фарқи.
Тўғри танланган сувоқбоп рангли қоришмаларнинг эстетик хоссалари инсон кайфиятига ижобий тасир этишлигини мутахассислар томонидан юқори баҳоланади. Безакли пардозбоп қоришмаларнинг ранглар бойлиги жуда катта. Амалда энг кўп ишлатиладиган 85% пигментлар табиий холатда ранглаш хоссасига эга. Масалан: 30-40% пигментлар яшил, 5-10% сариқ, 10-20% қизил-қўнғир, 10-15% ҳаво ранг, 3-10% бинафша ранглар шулар жумласидандир. Ранглар спектрида нур қайтарилишини сувоқбоп қоришмаларида аниқлаш қийин.
Девор юзаси қоришма билан сувалганда бир рангли (масалан оқ цемент, гипс) ва кўп рангли (турли ранг ҳосил қилувчи минераллар) турларга ажратиш мақсадга мувофиқ.
Кўп рангли сувоқда ўртача рангни топиш зарур. Ўртача рангни инсоннинг қабул қилиш аниқлиги сувоқ юзасининг донодорлиги ва рангларни кескин фарқ қилишига боғлиқ. Масалан, сувалган деворнинг донодор юзалар ранги 2-3 метрдан кўзга ташланади.
Девор юзаси ахроматик ва хроматик ранг турларга ажратилади.
Ахроматик рангли сувоқ юза асосий безак кўрсаткичига унинг (3,5 дан 89% гача ўзгарадиган) ёрқинлиги киради. Хроматик рангдаги девор юза ранги ахроматик рангдагиларга қараганда чиройли.