Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги ўзбекистон республикаси

Ишни бажариш тартиби:


Ўлчашга тайёрланиш
УН бурчак ўлчагичнинг конструкцияси билан танишиш
(11.2-расм):



11.2-расм. УН тинидаги бурчак ўлчагич.


1.Деталлар билан танишиш: 1-бурчаклик; 2-туткич; 3-нониус; 4-винт ва гайка; 5-стопор; 6-асос; 7-сектор; 8-асос линейкаси; 9-олинадиган линейка (11.2-расм, а).
2.Нониуснинг тузилиши: нониуснинг четки штрихлари орасидаги бурчак 29° га тенг ва 30 қисмга бўлинган, аммо УМ бурчак ўлчагичидан фарқли ўлароқ, бу нониус ката радиусли ёйда қурилган, бинобарин, штрихлар орасидаги масофа катта, бу эса кўрсатишларни ўқишни осонлаштиради (21-расм,б).
3.Бурчак ўлчагични бурчак ўлчаш учун ўрнатиш:
а) агар бурчак ўлчагичда бурчаклик ва линейка ўрнатилган бўлса (22-расм,а), уҳолда 0 дан 50° гача бўлган бурчакларни ўлчаш мумкин;
б) агар бурчакликни олиб қўйиб, унинг ўрнига линейкани маҳкамлаб қўйилса, 50 дан 140° гача бўлган бурчакларни ўлчаш мумкин (22-расм,б);

11.3-расм. Бурчакларни ўлчаш учун бурчак ўлчагични ўрнатиш.

в) агар линейкани олиб қўйиб, фақат бурчакларни қолдирилса (11.3-расм, в), у ҳолда 140 дан 230°гача бўлган бурчакларни ўлчаш мумкин;
г) линейка ва бурчаклик олиб қўйилганида (11.3-расм, г) 230°дан 320° гача бўлган бурчакларни ўлчаш мумкин.
4. Бурчак ўлчагични ишга тайёрлаш:
а) бурчак ўлчагични ишлатишдан олдин уни яхшилаб артиш зарур;
б) ташқи томондан кўздан кечириб, бурчак ўлчагичнинг ҳолатини; тирналишлар, коррозия излари йўқлигини; шкала ва нониус штрихларининг аниқлигини текшириш;
в) бурчак ўлчагични нолинчи вазиятга қўйиш; асос ва нониуснинг нолинчи штрихлари устма-уст тушиши керак. Нониус ва асоснинг штрихлари устма-уст тушганида бурчак ўлчагичнинг ўлчаш юзалари орасида тирқиш бўлмаслиги керак.
5. Ўлчаш усуллари билан танишиш:
а) бурчак ўлчагични текшириладиган деталга шундай қўйиш керакки, линейкалар ўлчанадиган бурчакнинг томонлари билан устма-уст тушсин;
б) ўнг қўл билан асос линейкасининг ўлчаш юзасига бир оз босиб, детални тирқиш камайиб, охиригача бориб тақалгунига қадар суриш;
в) агар тирқиш бўлмаса, вазиятни стопор билан қотириб, кўрсатишларни ўқиш керак.