Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги ўзбекистон республикаси

6. УН типидаги бурчак ўлчагичнинг кўрсатишларин ўқиш:
1. Ташқи бурчакларни ўлчаш(11.4-расм, а-д) :
а) 0 дан 50° гача бўлган ташқи бурчакларни ўлчашда (11.3-расм, а), кўрсатишни шкаланинг ўнг қисмидан ўқилади (11.4-расм, б)

11.4-расм. УН типидаги бурчак ўлчагич билан ташқи бурчакларни ўлчаш:
а – текшириш натижаси, кўрсатишларни ўқиш, б - 0 дан 50° гача бўлган бурчакларни , в -50° дан 90° гача, г - 90°-140° гача, д - 140°-180° гача.

б) 50° дан 90° гача бўлган ташқи бурчакларни кўрсатишлар шкаланинг чап қисмидан ўқилади (11.4-расм, в);

в) 90° дан 140° гача бўлган ташқи бурчакларни ўлчашда шкала ўнг қисмининг кўрсатишларига 90° қўшилади (11.4-расм,г);
г) 140° дан 180° гача бўлган ташқи бурчакларни ўлчашда шкала чап қисмининг кўрсатишларига 90° қўшилади (11.4-расм, д).
2. Ички бурчакларни ўлчаш (11.5-расм, а-г):



11.5-расм. УН типидаги бурчак ўлчагичлар билан ички
бурчакларни ўлчаш:
а - текшириш, кўрсатишларни ўқиш, б - 180° дан 130° гача бўлган бурчакларни , в - 80° дан 140° гача, г - 180° дан 90° гача, д - 140° дан 180° гача.

а) 180° дан 130° гача бўлган ички бурчакларни ўлчашда шкала ўнг қисмининг кўрсатишлари 180 дан айирилади (11.5-расм, б);

б) 130° дан 90° гача бўлган ички бурчакларни ўлчашда шкала чап қисмининг кўрсатишлари 90 дан айирилади (11.5-расм, г);
в) 90° дан 140° гача бўлган бурчакларни ўлчашда шкала ўнг қисмининг кўрсатишлари 90 дан айирилади. (11.5-расм, в).
Эслатма. Бурчак катталикларни ўлчашда ҳосил қилинган ёки берилган бурчакларни ўрнатишда ҳосил қилинган саноқнинг аниқлиги градус шкаласи ва нониус бўйича текширилади.
Асос ёйида жойлашган градус шкаласи бўйича нониуснинг бурчак катталикнинг бутун градуслари сонига мос келувчи нолинчи бўлинмаси қандай бутун бўлинмада (ёки улар орасида) тўхтаганлигини аниқланади.
Нониус шкаласи бўйича унинг қайси бўлинмаси градус шкаласининг бўлинмасига мос келганлиги аниқланади, нониус рақамлари бўйича минутлар сони аниқланиб, уни 2 га кўпайтирилади (бурчак ўлчагич саноқ бошининг аниқлиги).
Мисол. Нониуснинг нолинчи штрихи асос шкаласининг 34-бўлинмасидан ўтди, аммо 35-бўлинмага етмади, асосий шкаланинг штрихи билан нониуснинг 20-штрихи мос тушди (нолинчи бўлинмани ҳисобга олмаганда). Бинобарин, ўлчанаётган бурчак 34°20½2*78°40 га тенг