Ўзбекистон Республикаси Қурилиш Вазирлиги Тошкент Архитектура-Қурилиш Институти

Лойиҳаланаётган корхонанинг иш режими
1 - жадвал

т/р	Цех ва бўлимлар номи	Йилдаги кунлар сони	Суткадаги сменалар сони	Сменанинг давомийлиги, соат	Иш вақтининг фонди, соат	Эксплуатация вақтдан фойдаланиш коэффициенти	Эксплуатацион вақтнинг йиллик фонди, соат
1	Куйдириш	262	2	8		0,943
2	Майдалаш	262	2	8		0,943
3	Тайёр махсулотлар омбори	262	2	8		0,943

б) Корхонанинг ишлаб чиқариш қуввати
Лойиҳаланаётган корхонанинг ишлаб чиқариш қувватини ҳисоб-китоб қилиш завод, цех, бўлимнинг иш режими ва рухсат қилинган тайёр махсулотларни ишлаб чиқаришга мувофиқ равишда амалга ошириш керак. Берилган топшириққа асосан соатда, сменалар, суткада ва йилда лойиҳаланаётган корхонанинг ишлаб чиқариш қуввати 2-жадвалда берилади.
Ҳар бир технологик тизим учун ишлаб чиқариш маҳсулдорлиги қуйидаги формула билан ҳисобланади:

Бу ерда, М_х –хисобланаётган тизим махсулдорлиги;
М_т – цех (корхона)нинг берилган махсулдорлиги;
Б – бракдаги йўқотишлар – 1,5%.
М_х х _уй.зич/1000 (Т),
Бу ерда, _уй.зич – махсулот уйилма зичлиги, кг/м³.


Лойиҳаланаётган корхонанинг ишлаб чиқариш режаси
2 - жадвал

т/р	Маҳсулотнинг номи	Ўлчов бирлиги	Маҳсулдорлик
			йилда	Суткада	сменада	соатда
1		м^3
2		Т

в) Технологик асбоб – ускуналарни танлаш ва ҳисоблаш
Хомашё туридан келиб чиқиб технологик жараён учун зарур бўлган асбоб – ускуналар тури ва ишлаб чиқариш қувватини қабул қилади, унинг сонини ҳисоблайди. Технологик асбоб-ускуналарнинг характеристикаси 3-жадвалда берилади.Асбоб-ускуналарн технологик хисоби учун формуланинг умумий кўриниши қуйидагича:
,
где - ўрнитилган машиналар сони;
-берилган технологик бўлим бўйича талаб қилинган соатдаги маҳсулдорлик;
-танланган типдаги машинанинг соатдаги маҳсулдорлиги;
-вақт бўйича ускуналардан фойдаланишнинг меъёрий коэффициенти (0,8-0,9 қабул қилинади).
Технологик асбоб-ускуналар рўйхати
3-жадвал

№	Асбоб- ускуналар номи	Ўлчов бирлиги	Сони	Қисқача характеристикаси
1.
2.
3.

Hisoblash uchun dastlabki ma’lumotlar
Boshlang’ich ma’lumotlar
1. Quritgichni absolyut ishlab chiqarish xom ashyoni unumdorligi…G_as=0,8 t/soat
2.Quritgichdagi yoqotishlar….. П=4%
3.Suspenziyani namligi……..W=50%
4.Tayyor kukunning namligi….W_п=7%
5.Suspenziyani quritgichga kirish harorati….O_н=37^oC
6.Tayyor kukuning chiqishdagi harorati……O_к=80 ^oC
7.Tashqi parametrlar
Havoni harorati…….t_возд=20 ^oC
Namlik…….ф=85 ^oC
Issiqlik sig’imi……C_возд=1,03 кДж/кг*К
8.Umumiy quritichga kiruvchi harorat… t_к=150 ^oC
9.Kukunning o’rtacha o’lchami… d=0,25 mm
10.Keramik massani o’rtacha issiqlik sig’imi …C_c=0,921 кДж/кг*К
11.Yonishga keladigan gaz harorati…t_gaz=20 ^oC
12.Gaz issiqlik sig’imi …..C_gaz=1,3 кДж/кг*К

Quritgichning moddiy balansi
1.Quritgichni umumiy ishlab chiqarishi
G_a^umum_.c.= G_{a. c} * 100/100-П= 800*100/100-4=833,3 kg/s
2.Kukunning absolyut yoqotishlari
П_{a. c}= G^umum_{a. c} - G_{a. c} =833,3-800=33,3 kg/s
3.Kukunni quritgichda ishlab chiqarish
G_w = G_{a. c} * 100/100- W_n = 800 * 100/100-7 = 860,2 kg/s
4.Kukunni quritgichda umumiy ishlab chiqarilishi
G^umum_w = G_w * 100/100 – П = 860,2 * 100/100 – 4 = 896,4
5.Kukunni yoqotishlari
П_w = G_w^umum - G_w = 896,4 -860,2 = 36,2 kg/s
6.Suspenziyani zichligi
P_Ш = 162,5/W_Ш+62,5 = 162,5/50+62,5 = 1,444 g/sm³
7.Suspenziya uchun quritgichda ishlab chiqarish
G_Ш = G^umum_{a. c} = 833,3 * 100/100-50=1666,2 kg/s
8.Quritgichdagi suspenziyani umumiy harajati
V_Ш = G_Ш / P_Ш * 1000= 1666,2 / 1,44 * 1000= 1,157 m³/s
9.Suspenziyadagi namlik
G_вл,ш = G_Ш * W_Ш/100 =1666,2*50/100= 833.1 kg/s

Konstruktiv hisob kitob
1.Empirik formula orqali suspenziyani bosimi topiladi
P = 5,25 * µ^1,33 * d_c^1,37/ w ^1,63_ш* d^2,86 = MPa
P = 5,25 * 0.7^1,33 * 3.7_c^1,37 / 50^1,63 * 0.25^2,86 = 1.62 MPa
2.Forsunka hisobi.Bitta forsunkada ishlab chiqarish
V_f = 0.127 * µ * d_c²* √p/p_ш= 0,127 * 0,7 * 3,7² * √1,62/1,44 = 1.29
3.Umumiy quritgichdagi forsunka soni N= 6
H₉₉= 48,5 * p^0.57 * d^1,23 * µ^0,3/ p_ш^1.17 = 48,5 * 1,62^0,57* 3,7^1,23 * 0,7^0,3 / 1,44^1,17 = 7.402
R₉₉ =5,15 * p^0.234 * d^1,23 * p_ш^0,78 / µ^1,1 = 5,15 * 1,62^0.234 * 3,7^1,23 * 1,44^0,78 / 0,7^1,1 = 1.59

4.Quritish kamerasining diametri

D_k = 2R₉₉ + Δ D _m
Δ D – Fakeldagi diametr ortishi
ΔD = N * l / 3,14 m
l= qo’shni forsunkalani orasidagi masofa
l=0.15 m deb qabul qilamiz
ΔD = 6*0,15 / 3,14 = 0.286 m
Bunda
D_k = 2*1,59+0,286= 3.466 m

5.Quritgich kamerasini balandligi _Δh_k
Δh_k = H₉₉ + 0,5 = 7,402 + 0,5 = 7.602 m
6.Forsunka o'rnatish darajasidan gorelka o'rnatish darajasiga qadar bo'lgan masofa


Δ h_t = 0,6 * H₉₉ = 0.6 * 7.402 = 4.441 m
7.Quritish kamerasining umumiy balandligi
ΔH = Δ h_k + Δh_otb + Δ h = 7,402 + 1.7 +1,7 = 10.802 m
8.Quritish xonasining silindrsimon qismi balandligining umumiy balandligiga nisbati
I_k = Н_Ц / H = 0.55/0.7
I_k = 0.62 deb qabul qilamiz va quritish kamerasini silindr qismini balandligini topamiz
Н_Ц = I_k * H = 0.62*10.802= 6.697 m
9.Quritgich kamerasini konussimon qismini balandligi
Н_k = H - Н_Ц =10.8 - 6.6 = 4.2 m
Yonilg'i yonishini hisoblash va sovutish parametrlarini aniqlash

CH₄^k = 85.0

C₂H₆ ^k = 4.4
C₃H₈ ^k = 2.4
C₄H₁₀ ^k =1.8
C₅H₁₂ ^k=1.3
CO₂ =0.1
N₂^K = 5.0
∑ =100
w % =0.7

1. Quruq gaz tarkibini namlikni xisobga olgan holda ishchi gazga qayta hisoblaymiz

CH₄^nam = = 84.4

2. Gazning yonish issiqligini aniqlash quyidagi formuladan aniqlaymiz

CH₄^nam =84.4%

Q_H = 358.2 * CH₄^nam + 637.5 * C₂H₆^nam + 912.5 * C₃H₈^nam + 1186.5 * C₄H₁₀^nam + 1460.8 * C₅H₁₂^nam = 39.261 kDJ/nm²

3. Nazariy jihatdan yoqilg’ini yoqish uchun talab etiladigan quruq xavo miqdorini quyidagi formula orqali topamiz

L₀ = 0.0476(2* CH₄^nam + 3.5* C₂H₆^nam +5.0* C₃H₈^nam +6.5* C₄H₁₀^nam +8* C₅H₁₂^nam )=10.39 nm³/ nm³

4. Atmosfera xavosidagi namlik miqdorini d = 10 g/kg ko’p havo deb qabul qilamiz va namlikni xisobga olgan xolda nazariy jihatdan talab qilinadigan atmosfera xavosini miqdorini quyidagi formula orqali topamiz

L₀¹ = 1.016*L₀ =10.55

5. Sarf koeffitsiyentini α = 12 xolatdagi xavoning xaqiqiy sarfini quyidagi formula orqali topamiz

Quruq havo uchun
L_α = α * L₀ = 12.46 nm²/ nm²
Atmosfera havosi uchun
L_α¹ = α * L₀¹ = 12.66
6. Yonish mahsulotlarini tarkibi va miqdorini α = 1.2 bo’lgan xolat uchun quyidagi formulalar yordamida xisoblaymiz
V_co2 = 0.01(CO₂^nam + CH₄^nam + 2* C₂H₆^nam +3* C₃H₈^nam +4* C₄H₁₀^nam +5* C₅H₁₂^nam ) =1.004 nm³/ nm³
V_H20 = 0.01(2* CH₄^nam + 3* C₂H₆^nam +4* C₃H₈^nam +5* C₄H₁₀^nam +6* C₅H₁₂^nam +H₂O + 0.16*d* L_α )=2.085 nm³/ nm³
V_n2=0.01* N₂^nam +0.79* L_α =8.781 nm³/ nm³
V₀₂ = 0.21 *(x-1)* L₀ =0.386 nm³/ nm³
7.Yonish maxsulotlarining umumiy miqdori(nm³/ nm³)
V_α =V_co2 + V_H2O + V_n2 + V₀₂ = 12.256 = 12.3 nm³/ nm³
8. Yonish mahsulotinig umumiy miqdori (%)
CO₂ =( V_co2 * 100)/V_α = 8.2%
N₂ = (V_n2 * 100)/ V_α = 71.4%
H₂O =( V_H2O *100)/ V_α = 17.2%
O₂ = (V₀₂ * 100)/ V_α = 3.2%
100%=100%

^Kirish	^KG	^SARF	^KG
^TABIIY GAZCH4=CH4^nam*P=84.4*0.717 C2H6=C2H6^nam*P=4.4*1356 C3H8= C3H8^nam*P=2.4*2.020 C4H10=C4H10^nam*P=1.8*2.840 C5H12=C5H12^nam*p=1.3*3.218 CO2= CO2^nam*p=0.1*1.977 N2=N2^nam*p=5.0*0.804 XAVO O2=218.3*α*p=218.3*1.2*1.429 N2=218.3*α*p=218.3*1.2*3.762 H2O=0.16*d*Lα*p=0.16*10*12.5*0.804	^60.51 ^5.97 ^4.84 ^5.11 ^4.18 ^197. ^0.56 ^374 ^1232 ^16.0	CO2=Vco2*100*P=1148*100*1977 H2O=VH2O*100*P=2306*100*0.804 N2=Vn2 *100*P=9.893*100*1.251 O2=V02*100*p=0.436*100*1.429 NOMUTANOSIBLIK	^226 ^185 ^1237 ^62. ^0.62
^JAMI	^1.712	^JAMI	^1.712

(100*0.62)/1712=0.03%

Xulosa
____________________________________________________________________________________________________________________-

Mehnat muhofazasi va texnika xavfsizligi
Mehnatni muhofaza qilish kabi tushuncha ishlab chiqarish va qurilishda va boshqa sohalarda ham mavjud bo’lgan tushunchadir.
Korxona ma’muriyati va muhandis-texnik xodimlarining asosoiy vazifalari mehnat haqidagi qonunlar majmui hamda ‹‹ Xavfsizlik yo’llari va ishlab chiqarish sanitariyasi qoidalari ›› bilan belgilanadi. Ishlab chiqarishda shikastlanish va kasb kasalliklarini kamaytirish hamda ularning oldini olishga oid mehnat muhofazasi bo’yicha ishlarni amalga oshirish, tadbirlariga umumiy rahbarlik hamda bu ishga javobgarlik korxona rahbari, uning o’rinbosari – bosh muhandis zimmasiga yuklatiladi. Loyiha bajarilishida ‹‹Oziq – ovqat sanoatida mehnat xavfsizligi va ishlab chiqarish sanitariyasi››, ‹‹Sanoat korxonalarida loyihalash sanitary me’yorlari››, Davlat texnik Nazorati qoidalari (bosim ostida ishlaydigan apparatlar nazoratini amalga oshirish uchun), Davlat energiya Nazorati qoidalari (elektr qurilmalar tuzilishi) kabi hujjatlardan foydalaniladi.
Issiqlik apparatlari, mahsulot va bug’ yuradigan quvurlar izolatsiyalanishi va izolatsiya yuzasida harorat 40ºC dan yuqori bo’lmasligi kerak. Bosim ostida ishlaydigan apparatlar manometr va vakuummetrlar, saqlanish klapanlari bilan jihozlanishi kerak. Agar apparat trassadagidan kichik bosimda ishlasa u holda bug’ quvurida avtomatik reduksiyalovchi qurilma, manometr saqlanish klapani bilan qo’yiladi. Apparatlar yoqilishdan ilgari sinov bosimi ostida gidravlik sinovdan o’tkaziladi. Agent sifatida sovuq suv ishlatiladi. 41 Aylanadigan va harakatdagi qismlar panjara ichiga berkitiladi. Panjara odatda blakirator bilan qo’yiladi. Ikki tanli qozonga chappa bo’lmasligi uchun o’z – o’zini tormozlovchi moslama qo’yiladi.
Zinapoyalar yoniga 1 m balandlikda panjara qo’yiladi. Polni kovlab qilingan inshootlar ustiga panjara qo’yiladi: kanalizatsiya o’tgan joy, quvur o’tgan joy. Baland tovush chiqarib ishlaydigan mashinalar (kompressor, separator, press, temir banka liniyasi…) alohida izolyatsiyalangan fundamentlarga o’rnatiladi. Amortizator, tovush singdirgichlar qo’llaniladi. Qadoqlagich yopish mashinalari organik shishadan yasalgan shit bilan ta’minlanadi (odam yuziga mahsulot va uning yog’i sachramasligi uchun). Ishchi joylar yorug’lik bilan me’yor asosida ta’minlanadi.
Chang, tutun, is gazlar ajraladigan joyda ulardan qutulish chorasi ko’riladi, individual vositasi qo’llaniladi. Elektr jihozlar loyiha va montajlanganda elektr tok bilan zararlanishning oldi olinadi. Izolyatsiya, yerga ulash, nolga ulash loyihaga kiritildi. Chang ko’p ajraladigan sexlarda portlash xavfi mavjud. U holda aspirasiya va germetiklash amalga oshiriladi. Tok urish xavfi elektroplazmalizatorda bo’ladi. Bunday spesifik apparatlar uchun texnika xavfsizligi qoidalari individual tuzilgan va unga qat’iyan amal qilish shart. 42 Tanklar, bug’latish apparatlari ichida ishlaganda ikki va undan ortiq odam ishlashi kerak Asosiy xavf yoritish asboblari orqali tok urishidir. Sulfitatsiya va desulfitatsiya qilingan vaqtda xona boshqa xonalardan germetizasiyalanishi kerak va ventilatsiya bilan ta’minlanishi kerak. Gaz bilan to’yingan havoni atmosferaga tomdan kamida 5 m uzoqqa chiqarish kerak.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. 
   МАХМУДОВА Н,А ЮНУСОВ,Ж,Я Учебное ПОСОБИЕ,ТЕПЛОТЕХНИКА И ТЕПЛОТЕХНИЧЕСКИЕ ОБОРУДОВАНИЕ,ТАСИ,ТАШКЕНТ 2005-215
   
2. 
   ЛЕВЧЕНКО, П,В Расчет печей и сушил силикатной промишленности М Высш Шк 1968-368
   
3. 
   Новая техналогия керамичуский плиток.Под ред В.И Добужинского –М Строийздат 1977-228