Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги самарқанд давлат архитектура-қурилиш институти журакулов д. О

Шаҳар (шахарча), қишлоқ аҳоли пункти ерлари таркиби ва ҳуқуқий ҳолати

Шаҳарлар ва посёлкалар ерларининг таркиби ва уларнинг ердан фойдаланиш хуқуқий холати Ер кодексининг 59-моддасига биноан тартибга солинади.

Шахар , кишлок ва посёлка маъмурлари юритишида булган ерлар умумий майдони 38,5 млн га купрокни ташкил қилади. Шундан шахар хукумат органлари 1,5 млн га купрок мавжуд кишлок маъмуряти кармогида - 31 млн га (14,6%), ассоциалари, кишлок хужалиги корхоналари, ташкилотлар, далабог куриш кооперативлари ва фукаролар карамогида карийб 3 млн га (1,3%) ташкил этган.
Шахар (посёлка) хукумат органлари кармогида булган барча ерлардан далабог посёлкалари ва шахар (посёлка) чегараси доирасида жойлашган ерлар майдони карийиб 5,7 млн га(72,7%) ташкил этади. Кишлок маъмурияти кармогида булган ерлардан ахоли пунктлари жойлашган чегарасида жойлашган майдон 10,4 млн га (33,4%) ташкил этади.
Аҳоли пунктларининг ерлари Ўзбекистон Республикасининг Ер кодексига биноан, шаҳарлар ва посёлкаларнинг маъмурий чегараларидаги барча ерлар шаҳарлар ва поселкаларнинг ерлари жумласига киради. Бу ерлар таркибига қуйидагилар киради:
1) шаҳар ва поселка қурилиши ерлари - уй- жой, коммунал – маиший - маърифий, саноат, савдо, маъмурий ва бошқа бинолар ҳамда иншоотлар қурилган ёки шундай бино ва иншоотлар қуриш учун берилган ҳамма ерлар киради.
2) умумий фойдаланишдаги ерлар – бундай ерларга қуйидагилар киради:

• 
  майдонлар, кўчалар, тор кўчалар, йўллар, суғориш тармоғи, соҳил бўйи ерлари ва шу каби ерлар;
  
• 
  аҳолининг майдони – маиший эҳтиёжларини қондириш ва дам олиши учун фойдаланиладиган ерлар (дарахтзорлар, боғлар, сайлгоҳлар, хиёбонлар, шунингдек ариқ тармоқлари эгаллаган ерлар);
  
• 
  коммунал- маиший аҳамиятга молик ерлар (қабристонлар, чиқиндиларни зарарсизлантириш ва улардан фойдаланиш жойлари ва бошқа шу каби жойлар);
  

3) қишлоқ хўжалигида фойдаланиладиган ерлар – қишлоқ хўжалиги корхоналари, муассасалари ҳамда ташкилотларнинг эгалигидаги ҳайдалма ерлар, боғлар, узумзорлар,питомниклар, яйловлар , пичанзорлар, суғориш, зах кечириш ва йўл тармоқлари, иморатлар, ҳовлилар, майдонлар эгаллаб турган ва бошқа ерлар:
4) дарахтзорлар эгаллаган ерлар - аҳолини дам олишини ташкил этишга, шаҳардаги макроиқлимни, атмосфера ҳавосини ҳолатини ва санитария - гигиена шартларини яхшилашга, аҳолини маданий - эстетик эҳтиёжларини қондиришга, шаҳар худудини сув ва шамол эрозиясидан муҳофаза қилишга мўлжалланган ерлар.
5) саноат, транспорт, алоқа, мудофаа ва бошқа мақсадларга мўлжалланган ерлар – тегишли вазифаларни бажариш учун корхоналар, муассасалар, ташкилотлар ва фуқароларга берилган ерлар киради.
6) табиатни муҳофаза қилиш, соғломлаштириш, рекреацион ва тарихий маданий аҳамиятга молик ерлар – давлат қўриқхоналари, миллий ва дендрология боғлари, ботаника боғлари, табиат ёдгорликлари, табиий шифобахш омилларга эга бўлган, аҳолинии оммавий дам олиши ва туризмни ташкил этишга мўлжалланган, тарих ва маданият ёдгорликлари эгаллаган ерлар киради;
7) сув фонди ерлари - дарёлар, табиий ва сунъий сув ҳавзалари, сувни муҳофазалаш минтақалари, гидротехник ва бошқа сув хўжалиги иншоотлари эгаллаган ерлар.
8)захира ерлар – шаҳар ва посилкаларни қуриш фаолиятига ва бошқаларга жалб қилинмаган ерлар.
Аҳоли пунктларининг чегараси. Шаҳар атрофи зоналари Ер кодексининг 60-моддасига биноан тартибга солинади.
Аҳоли пунктларининг чегараси — шаҳар, посёлка, қишлоқ аҳоли пункти ерларининг ташқи чегаралари бўлиб, улар ана шу ерларни бошқа ерлардан ажратиб туради.
Аҳоли пунктларининг чегарасини белгилаш тасдиқланган шаҳарсозлик ва ер тузиш ҳужжатлари асосида амалга оширилади. Аҳоли пунктларининг чегараси юридик ва жисмоний шахслар ер участкаларининг чегаралари бўйича белгиланиши лозим (Ер кодексининг.
Шаҳар атрофи зоналари шаҳар билан ягона ижтимоий, табиий ва хўжалик ҳудудини ташкил этувчи шаҳар чегарасидан ташқаридаги ерларни ўз ичига олади. Шаҳар атрофи зоналарида шаҳар атрофидаги қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқариши ҳудуди, аҳоли дам олиш зоналари, шаҳарни ривожлантириш учун захира ерлар ажратилади.
Шаҳар атрофи зоналарининг чегаралари ва ҳуқуқий режими қонун ҳужжатлари билан белгиланади.
Кўп квартирали уйлар атрофидаги ер участкалари Ер кодексининг 63-моддасига биноан тартибга солинади.
Кўп квартирали уйлар атрофидаги ер участкалари мазкур уйлар бошқарувини амалга оширувчи ташкилотларга доимий фойдаланиш учун берилади.
Кўп квартирали уйлар атрофидаги ер участкаларидан фойдаланиш тартиби қонун ҳужжатлари билан белгиланади.