Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги самарқанд давлат архитектура қурилиш институти «Қурилиш» факультети

Қўшимчалар
Қоришмалар в қуруқ қурилиш қоришмалар ишлаб чиқаришда боғлўвчи моддалар, тўлдирувчиларданташқари қўшимча моддалар ҳам кенг қўлланилади, улар қўшимчалар дейилади. Ишлаб – чиқариш босқичларида қўшимчалар сарфланувчи энергия миқдорини камайтиради, қимматбаҳо компонентлар сарфини, материал хажмини камайтиради, материал хусусиятини яхшилайди, структура хосил бўлиши ва қотиш жараёнларини тезлатади ёки секинлаштиради. Материаллар эксплуатацияси даврида аввало қўшилган қўшимчалар материал структрасини мустахкамлайди, унинг ҳайт даврини оширади.
Қўшимчаларнинг асосий функционал вазифаси – бу аралашмадаги бир ёки бир неча компонентлар билан реакцияга киришишидир, шу билан улар тўлдирувчилардан фарқ қилади. Реакция натижасида аралашмада аввал учрамаган янги бирикмалар пайдо бўлади. Тўлдирувчи каби кимёвий таркибига эга, кукунсимон қўшимчалар кўп тарқалган.
Қўшимчалар сарфи боғловчи ёки қуруқ қоришма массасининг бир фоизини юздан бир қисмидан 1 – 2% гачачегарада ўзгариши мумкин.
Ишлаб чиқариш шароити ва аҳамиятига кўра, қўшимчалар сув билан бирга, ёки қуруқ кукун (қуруқ қоришма) кўринишида қўшилади. Қўшимча аниқ талабларга жавоб бериши керак – донали таркибига ва қуруқ қўшимчалар қўшиши вақтида аралаштириши давомийлигига кўра, аралашмаларда яхши тақсимланиши керак. Сувда эрувчан қўшимчаларни қўллаганда, эритиш суви билан шаклли қоришмаларга қўшиш – энг яхши тақсимотни беради. Бундан ташқари, уларга токсиклик, ёнғин, портлаш ва кимёвий хавфсизлик бўйича махсус талаблар мавжуд.
Шлакли қоришма ва махсулотлар хусусиятларига ахамияти ва характери бўйича таъсир кўрсатишига қараб, қўшимчаларни бир неча гуруҳгв бўлиш мумкин:

• 
  Гидротация, қотиш ва ушлаш жараёнларини тезлаштирувчилар.
  
• 
  Гидротация ва қотиш жараёнларини секинлаштирувчилар.
  
• 
  Шлакли қоришмаларининг қулай жойлаштириш хусусиятини оширувчилар.
  
• 
  Адгезия Al₂(SO₄), FeSO₄, CuSO₄, K₂SO₄, KAl(SO₄)₂, KNO₃, NaNO₃, KOH, NaOH, H₂SO₄, HCl, NaHPO₄, K₂CO₃ва бошқалар.ва сунъий тош (полимер) чидамлилигини оширувчилар.
  
• 
  Ҳавони тортувчилар.
  
• 
  Боғловчи (тўлдирувчи) сарфини камайтирувчилар.
  
• 
  Махсулотларнинг сувга чидамлилигини оширувчилар.
  
• 
  Биокимёвий коррозияга тўсқинлик қилувчилар.
  

Шуни такидлаш жоизки кўпгина қўшимчалар полифунционалдир, бу эса уларни ишлатилиишгатўсқинлик қилади.
Гидротация, ушлашва қотиш жараёнларини тезлатувчи – қўшимчалар. Гипсга нисбатан суюқ фазани оширувчи ва гидротация жараёнини тезлатувчи кучли электролитлар. Бу қўшимчалврга сувда эрквчан NaCl, K₂SO₄,