Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги мирзо улуғбек номидаги самарқанд давлат архитектура-қурилиш институти

 
 
3.14-расм. Пресланган сомондан ясалган блокнинг умумий кўриниши 
 
Битта пресланган сомондан ясалган блокнинг оғирлиги 16-30 кг ни 
ташкил этади. Ҳар бир сомон блоки одатда икки ёки учта полипропилен 
арқон билан боғланади ва тикилади. Сомон блоклари учун қуйидаги талаблар 
қўйилган: 
- Қурилиш учун қора буғдой ёки гуруч сомонни олиш керак; 
- Қора буғдой сомони яхшироқ. У анча баланд, зич, бу тўлиқ 
айланишига эга ва уни бир оз олдин йиғиш керак; 
- Қурилиш учун сомон бутунлай қуруқ бўлиши керак. Шунинг учун 
йиғиш ва сақлашда бу омилларни ҳисобга олиш керак. Бутунлай қуруқ сомон 
блоки жуда енгил. Шу сабабли уни қўл билан кўтариш мумкин. Сомон 

---

106 
блокларининг намлигини текшириш ҳам осон. Намликни бармоқ билан 
текширишда бармоқ намликни ва чириш ҳидини сезмаслиги керак; 
- Сомон блоклари яхши босилган бўлиши керак. Блок шнур билан 
кўтарилганда бир оз деформацияланади. Шу сабабли шнур остига 2-3 
бармоқни тиқиш қийин. 
Пресланган сомон блокларни қурилишда қоришмага ётқизилиб ёки 
девор каркасида ўз-ўзини кўтарувчи тўлдирувчи сифатида ишлатилиши 
мумкин. Қалинлиги 40-45 см бўлган пресланган сомон блок девор, қалинлиги 
70 см бўлган оддий ғишт девордек иссиқлик изоляцияси қобилиятига эга. 
Узоққа чидамлилиги тўғрисида гапирмоқчи бўлсак, Германияда бундай 
турар-жой бинолари 300-400 йилдан бери хизмат кўрсатмоқда ва бузилиш 
керак бўлганда қурилиш чиқиндиларини йўқ қилиш билан боғлиқ муаммолар 
йўқ. Бундай турар-жой биносини қуриш учун сафланаётган энергия миқдори, 
ғиштдан қурилган биноларга нисбатан 1000 марта кам. Уларни иситиш учун 
сарфланадиган 
харажатлар 
анча 
паст. 
Ёнғинга 
хавфлилик 
бўйича 
гапирадиган бўлсак, халқаро стандартларга мувофиқ лой самон аралашмаси 
ёнмайдиган материаллар турига киради. Буни тушинтириш осон – лойда 
катта миқдорда калий бирикмалари бор ва у ёнмайди. Халқаро нормаларга 
мувофиқ сувалган деворнинг оловга қаршилиги 45 мин.дан кам эмас. 
Пресланган сомон блоклар цемент қоришмасига ётқизилса ва сувалса, 
бундай деворнинг оловбардошлиги 120 мин.дан ортади. 
Ёғоч парахаси 
Ёғоч парахаси ва қипиғи тахта тилиш ишларининг чиқиндиси 
ҳисобланади (3.15-расм). Уни материал қилиб ишлаб чиқариш учун кам 
энергия 
сарфланади. 
Ёнғиндан 
асраш 
мақсадида 
унга 
сода 
шимдирилади. 
Ҳимоя 
қилувчи 
материал 
сифатида 
цементдан 
фойдаланилади. Материал ўртача иссиқлик изоляция хусусиятига эга. 
Ёзни иссиғидан яхши ҳимоя қилади ва намни бир текисда ушлаб 

---

107 
туради. Ичи бўш фазоларни тўкиб ёки пуфлаб тўлдириш йўли билан 
девор, пол ва шифтларни иссиқлик изоляциялаш учун қўлланилади.