Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

Янги маҳсулотлар ва уларнинг хаёт цикли. 
Р. Вернон назарияси. 
Вернон маҳсулотларнинг “хаёт цикли” га катта 
аҳамият берган. Маҳсулот энди ишлаб чиқарилганида, у такомиллаштиришга 
мухтож бўлади. Уни ишлаб чиқариш учун илғор асбоб ускуналар, тегишли 
малакали ишчи кучи ва ҳ.к. керак бўлади, шунинг учун маҳсулотни у 
биринчи бўлиб ишлаб чиқариш ёки истеъмолда пайдо бўлган мамлакатда 
ишлаб чиқариш фойдалироқ бўлади. Асосан бу юқори даромадли 
мамлакатлар, чунки янги маҳсулотлар киммат баҳо буюмлар қаторига 
кирадилар. Вақт ўтган сайин янги маҳсулотни ишлаб чиқариш технологияси 
яхши ишланган бўлади ва ҳаражатларни пасайтириш учун кўшимча 

---

100 
билимлар керак бўлмай қолади. Маҳсулот стандартлаштирилган бўлганидан 
кейин уни юқори технологик мамлакатда ишлаб чиқариш иқтисодий 
маънони йўқотади. Уни ишлаб чиқариш ушбу стандарт технологияни ишлата 
оладиган бошқа мамлакатларга кўчиб ўтади. Ва ниҳоят технология 
сотилаётган асбоб ускунада шунчалик даражада ифодаланган бўладики, 
маҳсулотни ишлаб чиқариш учун махсус малака керак бўлмай қолади ва уни 
ишлаб чиқариши арзон ишчи кучи билан бой даромади паст даражали 
мамлакатларга кўчиб ўтади.
Шундай қилиб, Вернон гипотезаси бўйича, илмий тадқиқот ва 
ишланмалар нисбий афзалликнинг асосий омили бўлмай қолганида, 
маҳсулотнинг ишлаб чиқариши бошқа омиллар бўйича нисбий афзалликга 
эга мамлакатларга кўчиб ўтади, масалан, меҳнат ресурсларининг қиймати 
паст давлатларга.
Саволлар: 
1.
Энгел қонунининг моҳияти қандай? Уни халқаро савдога қандай кўллаш 
мумкин? 
2.
Импорт ўрнини босадиган ўсишнинг мамлакатнинг ташқи савдо ҳажмига 
ва унинг савдо шаритларига бўлган таъсири кичик иқтисодиёт ва катта 
иқтисодиёт шароитида қандай бўлади? 
3.
Экспортни кенгайтирадиган ўсишнинг мамлакатнинг ташқи савдо 
ҳажмига ва унинг савдо шаритларига бўлган таъсири кичик иқтисодиёт ва 
катта иқтисодиёт шароитида қандай бўлади? 
4.
Ишлаб чиқариш омиллар таклифининг ўсиши қайси шартларда 
“хонавайрон” қилувчи ўсиш бўлади? 
5.
Илмий-техник таррақиётнинг ташқи савдога бўлган таъсири қандай? 
6.
Вернон назариясининг моҳиятини тушунтириб беринг.