Ўзбекистон республикаси ташқи ишлар вазирлиги

Хекшер-Олин-Самуэлсон теоремаси 
беради: 
халқаро савдо савдо қилаётган мамлакатларда бир ҳил ишлаб чиқариш 
омилларнинг абсолют ва нисбий нархлари тенглашишига олиб келади.
Бошқа сўзлар билан айтганда, савдо натижасида маҳсулотларни нисбий 
нархларининг тенглашиши ишлаб чиқариш омилларнинг нисбий нархлари 
тенглашишига олиб келади.
Автаркия ҳолатида Миллий иқтисодиётда матонинг нисбий нархи Чет 
эл иқтисодиётдаги нисбий нархидан пастроқ (Pc/P
F
< (Pc/P
F
)*), чунки 
Миллий иқтисодиётда меҳнатнинг нисбий нархи Чет эл иқтисодиётига 
нисбатан пастроқ (P
L
/P
T
< (P
L
/P
T
)*), яъни нисбий иш ҳақи камроқ даражада 
(w/r < (w/r)*). 
Савдо натижасида Миллий иқтисодиёт мато ишлаб чиқаришга 
ихтисослашади, Чет эл иқтисодиёти эса озиқ-овқат ишлаб чиқаришга 
ихтисослашади. Натижада Миллий иқтисодиётга меҳнатга бўлган нисбий 
талаб ўсади ва бу иш ҳақи кўтарилишига олиб келади, ерга бўлган нисбий 
талаб эса пасаяди ва рентанинг нисбий нархи тушади. Чет эл иқтисодиётида 
ерга бўлган нисбий талаб ўсади ва бу рентани кўтарилишига олиб келади, 
меҳнатга бўлган нисбий талаб эса пасаяди ва иш ҳақи тушади. 
Шундай қилиб, савдо натижасида Миллий иқтисодиётда иш ҳақи 
кўтарилади, Чет эл иқтисодиётида эса пасаяди. Худди шундай, Миллий 
иқтисодиётда рента тушади, Чет эл иқтисодиётида эса кўтарилади.
Мамлакатлардаги ишлаб чиқариш омилларининг нархлари ўртасидаги 
фарқ камаяди. Назарий жиҳатдан халқаро савдо ишлаб чиқариш омилларнинг 

---

54 
нисбий нархлари ўртасидаги фарқ мавжуд бўлганигача ривожланади (17-
расм).
17-расм 
Хекшер-Олин-Самуэлсон теоремасининг графикдаги кўриниши 
Манба: 
Киреев А. П. Международная экономика. В 2-х ч. - Ч.I. Международная 
микроэкономика: движение товаров и факторов производства. Учебное пособие для 
вузов. - М.: Междунар. отношения, 2002. – с. 107. 
Ҳақиқатда ташқи савдо натижасида ишлаб чиқариш омилларнинг 
нархлари бутунлай тенглашмайди, чунки: 
- иккала мамлакатдаги технологиялар бир ҳил эмас; 
- омиллар соҳалар аро мутлақ мобилликга эга эмас; 
- ишлаб чиқариш омилларнинг халқаро мобиллиги мавжуд; 
- маҳсулотларнинг нисбий нархлари турли ҳил тўсиқлар (тариф ва 
транспорт ҳаражаталари) мавжудлиги сабабли тенглашмайди.